عتاب نفس

عتاب نفس

(ملامت کردن خويشتن؛ از اسلوب بديعى قرآن)

«عتاب نفس» يکي از شيوه‌هاي بديع در قرآن وآن است که کسى نفس خود را مورد خطاب قرار داده و آن را توبيخ، مذمت و ملامت ‌کند و از اعمال گذشته خود حسرت ‌خورد؛ مانند:

1.((وَيَوْمَ يَعَضُّ الظَّالِمُ عَلَى يَدَيْهِ يَقُولُ يَا لَيْتَنِى اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبِيلًا))و روزى است كه ستمكار دست‌هاى خود را مى‌گزد [و] مى‌گويد‌اى كاش با پيامبر راهى برمى‌گرفتم» (فرقان// 27) ؛

2.((أَن تَقُولَ نَفْسٌ يَا حَسْرَتَى علَى مَا فَرَّطتُ فِى جَنبِ اللَّهِ)… ) ؛ «تا آنكه [مبادا] كسى بگويد دريغا بر آنچه در حضور خدا كوتاهى ورزيدم» (زمر// 56) .