طباق مقابله

مقابله (ادبيات)

(طباق مقابله)

(ذکر دو يا چند معناى هماهنگ، و در پى آوردن معانى مقابل آن‌ها)

«مقابله» از انواع اسلوب بديعى قرآن و آن جايى است که دو يا چند معناى هماهنگ با يکديگر آورده سپس به ترتيب، معانى مقابل آن‌ها ذکر شود؛ مانند:((فَأَمَّا مَن أَعْطَى وَاتَّقَى)وَصَدَّقَ بِالْحُسْنَى(فَسَنُيَسِّرُهُ لِلْيُسْرَى)وَأَمَّا مَن بَخِلَ وَاسْتَغْنَى(وَكَذَّبَ بِالْحُسْنَى)فَسَنُيَسِّرُهُ لِلْعُسْرَى) ؛ «حال اگر کسى (مالي) بخشيد و پروا و پرهيز ورزيد و (وعده) بهشت را استوار داشت، زود است که راهش را به سوى خير و آسانى هموار کنيم. و اما کسى که دريغ ورزيد و بى‌نيازى کرد و بهشت را دروغ انگاشت، زود است که راهش را به سوى دشوارى هموار کنيم». (ليل// 5 - 10) .

برخى مقابله را از انواع طباق شمرده و تفاوت آن دو را در اين دانسته‌اند که طباق فقط با اضداد پديد مى‌آيد ولى مقابله اعم از اضداد و غير آن است، و نيز طباق غالباً بين دو ضدّ مطرح مى‌شود ولى مقابله، ميان بيش از دو ضدّ است.

بعضى‌ نيز مقابله را به سه نوع «مقابله نظيري»، «مقابله خلافي» و «مقابله نقيضي» تقسيم کرده‌اند.

توضيح هر يک از اين واژه‌ها را در مدخل‌هاى مربوط بيابيد.