صحف (قرآن)

صحف (قرآن)

(يکى از اوصاف قرآن)

«صُحُف» جمع «صحيفه» به معناى صفحه‌اى گسترده است و به معناى لوح، ورقه يا چيز ديگرى که در آن مطلبى را مى‌نويسند نيز آمده است. در تفسير مجمع البيان آمده: كلمه صحف جمع صحيفه است، و عرب هر چيزى را كه در آن مطلبى نوشته شده باشد صحيفه مى‌نامد، هم چنان كه كتابش هم مى‌خواند، حال چه ورقه و كاغذى باشد و يا چيز ديگرى.

صحف 8 بار در كلام اللّه بكار رفته است: همانند:

1.((فِى صُحُفٍ مُّكَرَّمَةٍ))(عبس// 13) ؛

2.((رَسُولٌ مِّنَ اللَّهِ يَتْلُو صُحُفًا مُّطَهَّرَةً))(بيّنه// 2) ؛

3.((أَمْ لَمْ يُنَبَّأْ بِما فِي صُحُفِ مُوسى‌))(نجم//36) ؛

4.((وَ إِذَا الصُّحُفُ نُشِرَتْ))(تكوير// 10) ؛

5. (إِنَّ هذا لَفِي الصُّحُفِ الْأُولى‌. صُحُفِ إِبْراهِيمَ وَ مُوسى‌) (اعلى// 18 و 19) .

کلمه صحف در قرآن در مواردي در معناي نامه سرگشاده استعمال شده، وَ قالُوا لَوْ لا يَأْتينا بِآيَةٍ مِنْ رَبِّهِ بَلْ يُريدُ كُلُّ امْرِئٍ مِنْهُمْ أَنْ يُؤْتى‌ صُحُفاً مُنَشَّرَة (مدثر آيه52) ؛ بلكه هر كدام از آنها انتظار دارد نامه سرگشاده و جداگانه‌اى (از سوى خدا) براى او فرستاده شود!. البته نامه در اين آيه کنايه از کتاب آسماني است. در جاهايي به معناي نامه اعمال آمده وَ إِذَا الصُّحُفُ نُشِرَتْ (تکوير آيه 10) و در آن هنگام كه نامه‌هاى اعمال گشوده شود. و در مواردي در معناي کتاب آسماني، مانند أَ وَ لَمْ تَأْتِهِمْ بَيِّنَةُ ما فِي الصُّحُفِ الْأُولى‌ (طه، آيه 133) گفتند: "چرا (پيامبر) معجزه و نشانه‌اى از سوى پروردگارش براى ما نمى‌آورد؟ ! (بگو:) آيا خبرهاى روشنى كه در كتاب‌هاى (آسمانى) نخستين بوده، براى آن‌ها نيامد؟ !. بدين سان، قرآن کريم همه کتاب‌هاى آسمانى را «صحف» خوانده است؛ مانند:((صُحُفِ إِبْرَاهِيمَ وَمُوسَى))(أعلي//19) .

و در مواردي در معناي خاص کتاب آسماني قرآن بکار رفته است؛ عالمان علوم قرآن و مفسران معتقدند در دو مورد (عبس// 13؛ بيّنه// 2) در آيات ياد شده صحف به عنوان اسم براي قرآن بکار رفته است؛ چون آيات قرآنى، قبل از نزول بر پيغمبر اکرم (ص) در الواحى نورانى و غيرمادى نوشته بود و فرشتگان وحى آن را با خود مى‌آوردند و همين امر سبب نامگذارى قرآن به «صُحُف» است.

علامه طباطبايي در تفسير کريمه فِي صُحُفٍ مُكَرَّمَةٍ مَرْفُوعَةٍ مُطَهَّرَةٍ گفته است:

جمله فى صحف خبرى است بعد از خبر براى كلمه ان، و ظاهر آن اين است كه: قرآن به دست ملائكه در صحفى متعدد نوشته شده بوده. و اين ظاهر، سخن آن مفسر را كه گفته: مراد از صحف لوح محفوظ است، ضعيف مى‌سازد، چون در كلام خداى تعالى در هيچ موردى از لوح محفوظ به صيغه جمع از قبيل صحف و كتب و الواح تعبير نشده. نظير اين قول در بى‌اعتبارى سخن آن مفسر ديگر است كه گفته: مراد از صحف، كتب انبياى گذشته است. چون اين معنا با تعبير بِأَيْدِي سَفَرَةٍ... نمى‌سازد، زيرا ظاهر اين تعبير اين است كه صفت صحف باشد. مكرمة يعنى معظم، مَرْفُوعَةٍ يعنى رفيع القدر نزد خدا، مُطَهَّرَةٍ يعنى پاكيزه از قذارت باطل و سخن بيهوده و شك و تناقض.