شماره آيات

شماره آيات

(وسيله جداسازى آيات از يکديگر)

در ابتدا براى شناسايى يک آيه از آيه‌اى ديگر، از رموز خاصى استفاده مى‌شد که يکى از آن‌ها «ع» علامت «عشر» و «خ» علامت «خمس» به ترتيب براى هر ده يا پنج آيه بوده است. استفاده از سه نقطه (…) نيز براى اين بود که پايان آن آيه را مشخص کنند و آيه‌اى را همراه آيه قبلى نخوانند. اما بعدها شماره‌گذارى آيات به‌منظور تشخيص فواصل و جداسازى يک آيه از آيه ديگر جانشين اين روش شد.

يادآورى 1: بين قاريان در عدد آيات بعضى از سوره‌ها - بدون آن‌که در حروف و کلمات آيات زياده يا نقصانى باشد- اختلاف است؛ مانند:

1. آيه 25 سوره نوح که قاريان کوفه تا((فَادْخُلُوا ناراً))را يک آيه و بخش بعدى را آيه ديگرى شمرده‌اند؛ ولى قرّاء شام و مدينه هر دو بخش را يک آيه مى‌دانند؛

2. آيه 39 سوره توبه که قاريان شام تا((عذاباً اليماً))را يک آيه و بخش بعدى را آيه ديگرى شمرده‌اند؛ ولى ديگران هر دو بخش را آيه واحدى مى‌دانند؛

3. آخرين آيه سوره حجّ که قاريان مکّه تا «مُسلمين» را يک آيه و بخش بعدى را آيه ديگرى شمرده‌اند؛ ولى ديگران هر دو بخش را آيه واحدى مى‌دانند؛

4. آيه 3 سوره توبه که عموم قاريان آن را يک آيه مى‌دانند؛ ولى قرّاء بصره تا((إنّ الله بريءٌ مِنَ المُشرکين و رسولُه))را آيه سوم و پس از آن را آيه چهارم دانسته‌اند؛

5. آيه 44 سوره نمل که بعضى از قاريان از((قيل لها ادخُلى))تا((مِن قَوارير))را يک آيه، و قسمت بعد را آيه ديگر، و برخى هر دو قسمت را يک آيه مى‌شمرند؛

6. آيه 65 سوره نمل که عده‌اى، از (قُل لايعلم)(تا)(و ما يَشعُرون)(را يک آيه و بخش بعد را آيه ديگرى دانسته‌اند؛ ولى گروه ديگر هر دو بخش را آيه واحدى مى‌دانند؛ )

7. آيه 4 سوره محمد (ص) که جمعى از قاريان از((فإذا لَقيتُم))تا((فَشُدّوا الوثاقَ))را يک آيه و مابعدش را آيه ديگرى گرفته‌اند؛ ولى گروه ديگر هر دو بخش را يک آيه خوانده‌اند؛

8. آيه 15 سوره محمد (ص) که از (مَثَلُ الْجَنَّةِ الَّتِى وُعِدَ الْمُتَّقُونَ)(تا)(لَّذَّةٍ لِّلشَّارِبِينَ)(نزد عده‌اى يک آيه و بخش بعدى، آيه ديگرى است؛ ولى نزد گروهى ديگر هر دو قسمت، يک آيه به‌شمار مي‌آيد. )

اين اختلاف‌ها باعث شده است که علاوه بر علائم وقف، نشانه‌هايى براى اشاره به اقوال مختلف در شماره آيات وضع شود.

يادآورى 2: شماره آيات اهل کوفه اصحّ اعداد است؛ زيرا مستند به امام على (ع) است. شماره آيات مکّه منسوب به مجاهد بن جُبَير و اسماعيل مکّى، و عدد آيات اهل مدينه منسوب به ابوجعفر يزيد بن قعقاع و اسماعيل بن جعفر، و شماره آيات اهل بصره منسوب به عاصم بن ابى‌الصّياح جَحدرى و ايوب بن متوکل، و عدد آيات اهل شام منتسب به ابن‌عامر دمشقى (يکى از قرّاء سبعه) است.

نيز ر.ک: رموز شماره آيات.