responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی    جلد : 1  صفحه : 3195

شبهات نسخ

شبهات نسخ

(برخى از شبهات درباره وقوع نسخ در قرآن)

درباره وقوع نسخ در قرآن کريم پرسش‌ها و ابهاماتى به ‌ويژه از سوي گروهى از تشکيک کنندگان در محکمات شريعت مطرح شده؛ در ادامه مهم‌ترين شبهات

به طور فشرده بيان شده و به پاسخ اجمالى از آن‌ها داده مي‌شود:

1. نسخ در امور تشريعى همانند بدا در امور تکوينى براى خداوند محال است؛ زيرا نسخ و بدا به معناى پيدا شدن رأى و نظر جديد و آگاهى از مصلحتى است که ابتدا پوشيده بوده است؛ در حالى که علم خداوند جاودانه و هميشگى است و رأى و نظر او تغيير نمى‌يابد و علم جديدى براى او حاصل نمى‌شود. بنابراين، پى‌بردن خداوند به خطاى در تشريع که مستلزم نسخ و تشريع جديدى باشد معقول نيست.

پاسخ: منظور از نسخ در اين‌جا، همانند بدا معناى حقيقى آن (پيدا شدن رأى و نظر جديد) نيست؛ بلکه منظور، آشکار شدن موضوعى براى مردم است که در گذشته از آنان پوشيده بود. بنابراين، خداوند از ابتدا حکمى را تشريع کرده است که به حسب ظاهر و تلقى مردم، هميشگى بود؛ ولى در واقع و نزد خداوند، از همان ابتدا موقت بوده و خداوند زمانى مردم را از اين راز آگاه کرد که زمان حکم موقت سر رسيده بود.

2. وجود آيات منسوخ در قرآن چه بسا مکلفان را به اشتباه مى‌افکند؛ تا جايى که آيات منسوخ را محکم پنداشته، به آن عمل کنند؛ و اين امرى ناپسند است و شايسته مقام الهى نيست.

پاسخ: مکلف بايد همواره اين احتمال را بدهد که ممکن است حکمى نسخ و حکم ديگر به جاى آن بيايد؛ چنان‌که نبايد احتمالات ديگرى چون تخصيص و تقييد در آيات قرآن را از ذهن به دور سازد. پس، غفلت او از احتمال نسخ، نزد عقل عذر محسوب نمى‌شود.

3. پذيرش آيات منسوخ و ناسخ در قرآن مستلزم پذيرش تنافى ميان آيات قرآن است، و اين مخالف مفاد آيه شريفه:(()… وَلَوْ كَانَ مِنْ عِندِ غَيْرِ اللّهِ لَوَجَدُواْ فِيهِ اخْتِلاَفًا كَثِيرًا )((نساء// 82) است. )

پاسخ: اختلافى که در آيه نفى شده، اختلاف حقيقى و در ظرف واقع است؛ اما اگر اختلاف شکلى و ظاهرى باشد - چنان‌که ناسخ و منسوخ اين چنين هستند - آيه در صدد نفى آن نيست و وجودش در قرآن منافاتى با اصل عدم اختلاف در قرآن ندارد.

4. ذکر آيات منسوخ در قرآن به گونه‌اى که صرفاً خوانده شود، فايده‌اى ندارد.

پاسخ: اولاً فايده ذکر آيات در قرآن، تنها تشريع نيست؛ بلکه تشريع يکى از اهداف است؛ از اين رو، تنها پانصد آيه از قرآن به احکام ارتباط دارد؛ ثانياً يکى از فوايد ذکر آيات منسوخ، بيان سير تشريع از مرحله‌اى به مرحله بعد است. آيات منسوخ، خارج از دايره اعجاز و تحدى قرآن نيستند و از آيات قرآن شمرده مى‌شوند.

نيز ر.ک: امکان نسخ؛ وقوع نسخ.


[1]زركشي ، محمد بن بهادر ، 745 - 794ق;البرهان فى علوم القرآن(باحاشيه);جلد2;صفحه 30
[2]معرفت ، محمد هادي ، 1309 -1385.;التمهيد فى علوم القرآن;جلد2;صفحه 291
[3]زرقاني ، محمد عبد العظيم ، 1948- م.;مناهل العرفان فى علوم القرآن;جلد2;صفحه 213
[4]مظفر ، محمد رضا ، 1904 - 1964م.;اصول الفقه;جلد2;صفحه 55
نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی    جلد : 1  صفحه : 3195
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست