سوره يازدهم قرآن

سوره هود

(سوره يازدهم قرآن)

(يازدهمين سوره قرآن)

هود (ع) نام يکى از پيامبران است. علاوه بر يادى که از هود (پيامبر قوم عاد) در آيات 50 تا 60 اين سوره شده، چون داستان حضرت هود (ع) در اين سوره آمده، به اسم آن پيامبر بزرگ ناميده شده است.

اين سوره همانطور كه از آغاز و انجامش و از زمينه‌اى كه همه آياتش دارد بر مى‌آيد در اين مقام است كه غرض آيات قرآنى را با همه كثرت و تشتتى كه در آن‌ها است بيان نموده از مضامين همه آن‌ها خلاصه‌گيرى كند.

و خاطر نشان مى‌سازد كه اساس و جان تمامى معارف مختلفى كه آيات قرآنى متضمن آن است يك حقيقت است. اگر قرآن كريم سخن از معارف الهى دارد و اگر در باره فضايل اخلاقى سخن مى‌گويد و اگر احكامى در باره كليات عبادات و معاملات و سياسات و ولايت‌ها تشريع مى‌كند و اگر از اوصاف خلايقى از قبيل: عرش، كرسى، لوح، قلم، آسمان، زمين، فرشتگان، جن، شيطان‌ها، گياهان، حيوانات و انسان سخن به ميان مى‌آورد، و اگر در باره آغاز خلقت و انجام آن حرف مى‌زند و بازگشت همه را نخست به سوى فنا و سپس به سوى خداى سبحان مى‌داند و خبر از روز قيامت و قبل از قيامت، يعنى از عالم قبر و برزخ مى‌دهد و از روزى خبر مى‌دهد كه همه براى رب العالمين و به امر او بپا مى‌خيزند، و همه در عرصه‌اى جمع گشته سؤال و بازخواست و حساب و سنجش و گواهى گواهان را مى‌بينند، و در آخر بين همه آنان داورى شده گروهى به بهشت و جمعى به دوزخ مى‌روند، بهشت و دوزخى كه داراى درجات و دركاتى هستند، و نيز اگر بين هر انسانى و بين عمل او، و نيز بين عمل او و سعادت و شقاوت او، و نعمت و نقمت او، و درجه و دركه او، و متعلقات عمل او از قبيل وعده و وعيد و انذار و تبشير از راه موعظه و مجادله حسنه و حكمت ر

ابطه برقرار دانسته و در باره آن رابطه‌ها سخن مى‌گويد، همه اين‌ها بر آن يك حقيقت تكيه دارد و آن حقيقت چون روح در تمامى آن معارف جريان يافته و آن يك حقيقت، اصل و همه اين‌ها شاخه و برگ آنند، آن حقيقت، زير بنا و همه اين‌ها كه دين خدا را تشكيل مى‌دهند بر آن پايه بنا نهاده شده‌اند، و آن يك حقيقت عبارت است از توحيد حق تعالى، البته توحيدى كه اسلام و قرآن معرفى كرده، و آن اينست كه انسان معتقد باشد به اينكه خداى تعالى رب همه اشياى عالم است و غير از خداى تعالى در همه عالم ربى وجود ندارد، و اينكه انسان به تمام معناى كلمه تسليم او شود و حق ربوبيت او را اداء كند و دلش جز براى او خاشع نگشته، بدنش جز در برابر او خضوع نكند، خضوع و خشوعش تنها در برابر او- جل جلاله- باشد.

و اين توحيد، اصلى است كه با همه اجمالى كه دارد متضمن تمامى تفاصيل و جزئيات معانى قرآنى است، چه معارفش و چه شرايعش. و به عبارتى اصلى است كه اگر شكافته شود همان تفاصيل مى‌شود، و اگر آن تفاصيل فشرده شود به اين اصل واحد برگشت مى‌كند.

بدين سان، اين سوره همه معارف قرآنى را نخست در چهار آيه اولش به طور اجمال ذكر نموده، سپس در طول سوره به تفصيل آن مى‌پردازد، البته آن تفصيل را در قالب انذار و تبشير ريخته، انذار و تبشيرى كه با ذكر سنت جارى خدا در بندگان و ايراد اخبار امت‌هاى گذشته و داستان اقوام نوح و هود و صالح و لوط و شعيب و موسى، و سرنوشتى كه استكبار از پذيرفتن دعوت الهى و نيز افساد در زمين و اسراف در اين فساد انگيزى دارد صورت گرفته، و نيز به توصيف وعده‌هاى الهى براى مؤمنين و صاحبان اعمال صالح و توصيف تهديدهايى كه خدا به طبقه كفار و تكذيب گران آياتش داده پرداخته و در خلال اين مسائل امور ديگرى از معارف الهى راجع به توحيد، نبوت و معاد نيز خاطر نشان شده است.

ويژگي‌هاى سوره هود:

1. اين سوره 123 آيه به عدد کوفى، 122 آيه به عدد شامى، 121 آيه به عدد مکى و بصرى، 1715 يا 1948 کلمه و 7513، 7605 يا 7820 حرف دارد.

2. در ترتيب نزول، پنجاه و دومين سوره و در مصحف شريف يازدهمين سوره است.

3. پس از سوره يونس و پيش از سوره يوسف در مکه نازل شده و مکى است؛ مگر آيات 12، 17 و 114 که در مدينه نازل شدند.

4. پنجمين سوره‌اى است که با حروف مقطعه آغاز شده است.

5. سه يا چهار آيه منسوخ دارد.

مطالب سوره هود:

1. سرگذشت پيامبران الهي: نوح، هود، صالح، لوط، ابراهيم و موسى عليهم السلام؛

2. مبارزه با فساد و انحراف؛

3. اثبات حقانيت وحى و قرآن؛

4. اسرار طبيعت و خلقت؛

5. ابتلا و آزمايش انسان.