نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 2929
سوره سي و پنجم قرآن
سوره فاطر
(سوره سي و پنجم قرآن)
(سى و پنجمين سوره قرآن)
«فاطر» يعنى شکافنده يا پديدآورنده. در نخستين آيه با اين صفت از خدا ستايش
شده است: «خدايى که آسمانها و زمين را با شکافتن پرده عدم پديد آورد»؛ لذا «فاطر»
نام سوره شد. نام ديگر آن، «ملائکه» است؛ چون در همين آيه اول از فرشتگان به عنوان
رسولان حامل فرمان خدا و مجرى اوامر او در جهان ياد شده است.
غرض اين سوره بيان اصول سهگانه دين است، يعنى يگانگى خداى تعالى در ربوبيت،
و رسالت رسول خدا، و معاد و برگشتن به سوى او، كه در اين سوره بر اين سه مساله استدلال
شده، و خداى تعالى براى اين منظور عدهاى از نعمتهاى بزرگ آسمانى و زمينى را مىشمارد،
و تدبير متقن امر عالم را به طور عموم، و امر انسانها را به طور خصوص به رخ مىكشد.
و قبل از شمردن اين نعمتها و شروع به استدلال، اشارهاى اجمالى به اين معنا مىكند
كه: گشودن درِ رحمت و بستن آن، و افاضه نعمت و امساك آن منحصرا كار خداى تعالى است،
و مىفرمايد: ما يَفْتَحِ اللَّهُ لِلنَّاسِ مِنْ رَحْمَةٍ فَلا مُمْسِكَ لَها...
؛ خدا درِ هر رحمتى را كه به سوى مردم باز كند كسى نيست كه آن را ببندد... و
نيز قبل از اين اشاره اجمالى، به واسطههايى اشاره مىكند كه رحمت و نعمت را از خداى
تعالى گرفته، به خلق مىرسانند، و آنان ملائكه هستند، كه واسطههاى بين خدا و خلقند
و به همين جهت سوره فاطر با يادآورى اين وسائط شروع مىشود.
گفته شده: اين سوره در مكه نازل شده، و سياق آياتش نيز بر اين معنا دلالت
دارد؛ بعضى از مفسرين دو آيه از آن را استثناء كرده و گفتهاند: اين دو در مدينه نازل
شده است. و آن دو آيه عبارتند از آيه إِنَّ الَّذِينَ يَتْلُونَ كِتابَ اللَّهِ...
و آيه ثُمَّ أَوْرَثْنَا الْكِتابَ الَّذِينَ اصْطَفَيْنا... .
ويژگيهاى سوره فاطر:
1. اين سوره 45 آيه، طبق عدد شامى 46 آيه، 770، 780 يا 798 کلمه و
3228، 3130 يا 3133 حرف دارد.
2. در ترتيب نزول، چهل و سومين و در قرآن کريم سى و پنجمين سوره است.
3. پس از سوره فرقان و پيش از سوره مريم و پيش از هجرت در مکه نازل شد.
برخى آيات 22 و 29 آن را مدنى دانستهاند؛ ولى دليلى براى اين گفته نيست.
4. از سُوَر مثانى، شامل حدود يک حزب قرآن است.
5. پنجمين سوره از سور حامدات بهشمار ميآيد.
6. يک آيه منسوخ دارد.
مطالب مهم سوره فاطر:
1. خلقت آسمان و زمين و فرشتگان؛
2. توحيد و ربوبيّت و رزّاقيت خداوند؛
3. نبوت و رهبرى و نبرد پيامبران با کافران لجوج؛
4. شمارش برخى از نعمتهاى خداوند؛
5. رستاخيز و بيان نتايج اعمال انسانها؛
6. پشيمانى کافران در قيامت.
[1]سخاوي ، علي بن محمد ، 558-643ق.;جمال
القراء و كمال الاقراء;جلد1;صفحه 181
[2]طباطبايي ، محمد حسين ، 1281 - 1360;الميزان
في تفسير القرآن;جلد17;صفحه 5
[3]سيوطي ، عبد الرحمان بن ابي بكر ،
849 - 911ق.;الاتقان فى علوم القرآن;جلد1;صفحه 43و41
[4]راميار ، محمود ، 1301 - 1363;تاريخ قرآن;صفحه
586
[5]جمعي از محققان;علوم القرآن عندالمفسرين;جلد1;صفحه
315
[6]زركشي ، محمد بن بهادر ، 745 - 794ق;البرهان
فى علوم القرآن(باحاشيه);جلد1;صفحه 193
[7]مكارم شيرازي ، ناصر ، 1305 -;تفسير نمونه;جلد18;صفحه
161
[8]هاشم زاده هريسي ، هاشم ، 1317 -;شناخت
سوره هاى قرآن;صفحه 309
[9]فيروز آبادي ، محمد بن يعقوب ، 729 -
817ق;بصائرذوى التمييزفى لطائف الكتاب العزيز;جلد1;صفحه 386
نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 2929