نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 2928
سوره سيزدهم قرآن
سوره رعد
(سوره سيزدهم قرآن)
(سيزدهمين سوره قرآن)
با توجه به ذکر واژه «رعد» در آيه 13 اين سوره و تبيين پديدههاى آسمانى همچون رعد، صاعقه،
ابرهاى بارانزا و…، اين سوره، «رعد» ناميده شد.
غرض اين سوره بيان حقيقت قرآنى است كه بر رسول خدا (ص) نازل شده، و اين
كه اين قرآن معجزه و آيت رسالت است. اين سوره همانند سايرسورههاى مكى چون در آغاز
دعوت پيامبر (ص) و به هنگام درگيرى شديد با مشركان نازل شده است، بيش تر پيرامون مسائل
عقيدتى به ويژه دعوت به توحيد و مبارزه با شرك و اثبات معاد سخن مىگويد. و پس از اشاره
به حقانيت و عظمت قرآن، به بيان آيات توحيد و اسرار آفرينش كه نشانههاى ذات پاك خدا
هستند مىپردازد.
گاهى از برافراشتن آسمانهاى بىستون، سخن مىگويد و زمانى از تسخير خورشيد
و ماه به فرمان خدا. گاه از گسترش زمين و آفرينش كوهها و نهرها و درختان و ميوهها،
و زمانى از پردههاى آرام بخش شب كه روز را مىپوشاند. گاه دست مردم را مىگيرد و به
ميان باغهاى انگور و نخلستان و لابلاى زراعتها مىبرد، و شگفتيهاى آنها را بر مىشمرد.
سپس به بحث معاد و زندگى نوين انسان و دادگاه عدل پروردگار مىپردازد. و اين
مجموعه معرفى مبدء و معاد را، با بيان مسئوليتهاى مردم و وظائفشان و اين كه
هر گونه تغيير و دگرگونى در سرنوشت آنها، بايد از ناحيه خود آنان شروع شود، تكميل
مىكند.
در ادامه دگر بار به مساله توحيد باز مىگردد، زماني از تسبيح رعد و وحشت
آدميان از برق و صاعقه، بحث مىكند، و زمانى از سجده آسمانيان و زمينىها در برابر
عظمت پروردگار. سپس براى اين كه چشم و گوشها را بگشايد و انديشهها را بيدار كند،
و بىخاصيت بودن بتهاى ساخته و پرداخته دست بشر را روشن سازد، آنها را به انديشه
و تفكر دعوت مىكند و براى شناخت حق و باطل، مثال مىزند، مثال هايى زنده و محسوس،
و قابل درك براى همه.
و از آنجا كه ثمره نهايى ايمان به توحيد و معاد، همان برنامههاى سازنده
عملى است به دنبال اين بحثها، مردم را به وفاى به عهد، صله رحم، صبر و استقامت، انفاق
در پنهان و آشكار و ترك انتقامجويى دعوت مىكند و دگر بار به آنها نشان مىدهد كه
زندگى دنيا ناپايدار است، و آرامش و اطمينان جز در سايه ايمان به خدا حاصل نمىشود.
و سرانجام دست مردم را مىگيرد و به اعماق تاريخ مىكشاند و سرگذشت دردناك اقوام ياغى
و سركش گذشته و آن هايى كه حق را پوشاندند يا مردم را از حق بازداشتند بطور مشخص نشان
مىدهد، و با تهديد كردن كفار با تعبيراتى تكان دهنده سوره را پايان مىبخشد. بدين
سان، سوره رعد، از عقايد و ايمان، شروع مىشود و به اعمال و برنامههاى انسانسازى
پايان مىيابد.
ويژگيهاى سوره رعد:
1. اين سوره 43 آيه به عدد کوفى، 44 آيه به عدد حجازى، 45 آيه به عدد بصرى،
47 آيه به عدد شامى، 855 يا 865 کلمه و 3506 يا 3541 حرف دارد.
2. در ترتيب نزول، نود و ششمين و در مصحف شريف سيزدهمين سوره است و پيش
ازسوره الرحمن و پس از سوره محمد (ص) فرو فرستاده شد.
3. پس از سوره انفال، دومين سوره از سورههاى مثانى، کمتر از نيم جزء قرآن
و هفتمين سورهاى است که با حروف مقطعه آغاز شده و آيه 28 آن داراى سجده مستحب است.
4. برخى آن را مکّى و برخى ديگر مدنى دانستهاند. شماره ترتيب نزول اين
سوره نيز مؤيد مدنى بودن آن است؛ ولى ويژگىها و سياق آيات آن نشان مىدهد، مکى است.
5. يک يا دو آيه منسوخ دارد.
مطالب اين سوره:
1. خداشناسي معجزه و آيت رسالت بودن قرآن؛
2. معاد و رستاخيز؛
3. شگفتيهاى جهان خلقت و پديدههاى آسمانى همچون رعد، صاعقه و…؛
4. تاريخ عبرتانگيز اقوام و ملل نافرمان؛
5. مسائل اخلاقى همچون سفارش به صبر و استقامت.
[1]سخاوي ، علي بن محمد ، 558-643ق.;جمال
القراء و كمال الاقراء;جلد1;صفحه 442
[2]راميار ، محمود ، 1301 - 1363;تاريخ قرآن;صفحه
584
[3]فيروز آبادي ، محمد بن يعقوب ، 729 -
817ق;بصائرذوى التمييزفى لطائف الكتاب العزيز;جلد1;صفحه 262
[4]سيوطي ، عبد الرحمان بن ابي بكر ،
849 - 911ق.;الاتقان فى علوم القرآن;جلد1;صفحه 41
[5]زركشي ، محمد بن بهادر ، 745 - 794ق;البرهان
فى علوم القرآن(باحاشيه);جلد1;صفحه 194
[6]زرقاني ، محمد عبد العظيم ، 1948- م.;مناهل
العرفان فى علوم القرآن;جلد1;صفحه 201
[7]هاشم زاده هريسي ، هاشم ، 1317 -;شناخت
سوره هاى قرآن;صفحه 200
[8]مكارم شيرازي ، ناصر ، 1305 -;تفسير نمونه;جلد10;صفحه
105
[9]جمعي از محققان;علوم القرآن عندالمفسرين;جلد1;صفحه
317
[10]طباطبايي ، محمد حسين ، 1281 - 1360;الميزان
في تفسير القرآن;جلد11;صفحه 284
نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 2928