سوره حائله

سوره كهف

(سوره حائله)

(هيجدهمين سوره قرآن)

داستان اصحاب کهف، آن غارنشينان يکتاپرستى که از نظام شرک‌آلود دقيانوس به غار پناهنده شده و پس از 309 سال خواب در آن غار، پس از تغيير حکومت و زوال دقيانوس به شهر بازگشتند، در آيات 9 تا26 اين سوره بازگو شده و نام سوره نيز برگرفته از همين آيات است.

داستان ذوالقرنين و مسافرت حضرت موسى با حضرت خضر (ع) از فرازهاى مهم ديگر اين سوره است. واژه «کهف» شش بار در قرآن و در همين سوره استعمال شده است.

اين سوره با انذار و تبشير به اعتقاد حق و عمل صالح دعوت مى‌كند، هم چنان كه از دو آيه اولش بوى اين معنا استشمام مى‌شود، و نيز از آيه آخر سوره كه مى‌فرمايد فَمَنْ كانَ يَرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْيَعْمَلْ عَمَلًا صالِحاً وَ لا يُشْرِكْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ أَحَداً.

در اين سوره مساله نفى فرزند داشتن خدا مورد عنايت و توجه زيادى واقع شده است، نظير اختصاص دادن تهديد و انذار به كسانى كه براى خدا فرزند قائل شده‌اند، يعنى بعد از آن كه مى‌فرمايد: لِيُنْذِرَ بَأْساً شَدِيداً مِنْ لَدُنْهُ مجددا مى‌فرمايد: وَ يُنْذِرَ الَّذِينَ قالُوا اتَّخَذَ اللَّهُ وَلَداً. پس در اين آيه روى سخن با دوگانه پرستان است، كه قائل به فرزندى ملائكه و جن و مصلحين بشر براى خدا هستند، و همچنين خطاب به نصارى است كه قائل به فرزندى مسيح براى اويند. و شايد روى سخن به يهود هم باشد، چون خود قرآن از يهود نقل كرده كه گفته‌اند: عزير پسر خدا است.

بعيد نيست، همانگونه که اشاره شد، كسى بگويد كه غرض از نزول اين سوره بيان سه داستان عجيب است كه در قرآن كريم جز در اين سوره ذكر نشده، يكى قصه اصحاب كهف و ديگرى داستان موسى و آن جوانى كه در راه به سوى مجمع البحرين ديدار نمود، و سوم حكايت ذى القرنين، و آن گاه از اين سه داستان در غرض سوره كه اثبات نفى شريك و تشويق بر تقوى و ترس از خدا است استفاده كند.

گفته شده: اين سوره به طورى كه از سياق آياتش استفاده مى‌شود در مكه نازل شده است. اما بعضى از مفسران آيه وَ اصْبِرْ نَفْسَكَ مَعَ الَّذِينَ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ... را از مكى بودن استثناء كرده‌اند.

ويژگي‌هاى سوره کهف:

1. داراى 110 آيه به عدد کوفي، 111 آيه به عدد بصرى، 105 آيه به عدد حجازى، 106 آيه به عدد شامي، 1579 کلمه و 6460 يا 6550 حرف است.

2. در ترتيب نزول، شصت و نهمين و در مصحف شريف هيجدهمين سوره است.

3. از سوره‌هاى مکى به شمار مى‌آيد؛ جز آيات 28، 83 و 101 که مدنى است.

4. پيش از سوره نحل و پس از سوره غاشيه نازل شد.

5. از نظر کمّيت از سور مئين و شامل حدود نيم جزء از قرآن است.

محتواى سوره کهف:

1. داستان اصحاب کهف؛

2. داستان حضرت موسى و حضرت خضر (ع) ؛

3. داستان ذوالقرنين و يأجوج و مأجوج؛

4. مبدأ و معاد.

نيز ر.ک: اسامى سوره کهف.