سوره باسقات

سوره ق

(سوره باسقات)

(پنجاهمين سوره قرآن)

بستر کلى اين سوره، معاد و احوال قيامت است و در کنار اين مسئله از خلقت انسان تا مرگش و پس از مرگ و بعضى از پديده‌هاى آفرينش سخن به ميان آمده است.

در بياني تفصيلي، اين سوره مساله دعوت اسلام را بيان مى‌كند. و به آنچه در اين دعوت است اشاره مى‌كند، يعنى انذار به معاد و انكار مشركين به معاد، و تعجبى كه از آن داشتند كه بعد از مردن و بطلان شخصيت آدمى و خاك شدنش چگونه دوباره زنده مى‌شود و به همان صورت و وضعى كه قبل از مرگ داشت برمى‌گردد؟ آن گاه تعجب آنان را رد مى‌كند به اين كه علم الهى محيط به ايشان است، و كتاب حفيظ كه هيچ يك از احوال خلقش و هيچ حركت و سكون آن ها- چه خردش و چه كلانش- از قلم آن كتاب نيفتاده نزد او است. آن گاه اين منكرين را تهديد مى‌كند كه اگر به راه نيايند بر سرشان همان خواهد آمد كه بر سر امت‌هاى گذشته و هلاك شده آمد.

و آن گاه براى بار دوم باز به علم و قدرت خداى تعالى پرداخته از راه تدبيرى كه در خلقت آسمان‌ها و آراستن آن با ستارگان بى حركت و با حركت و تدابير ديگرى كه به كار برده و نيز تدبيرى كه در خلقت زمين به كار برده و آن را گسترده و كوه‌هاى ريشه دار در آن جايگزين ساخته، گياهان نر و ماده در آن رويانيده و نيز به اين كه آب را از آسمان فرستاده و ارزاق بندگان را تامين نموده و زمين را با آن آب زنده كرده است، علم و قدرت او را اثبات مى‌كند.

و به همين منظور، به بيان حال انسان مى‌پردازد كه از اولين روزى كه خلق شده و تا زنده است در تحت مراقبت شديد و دقيق قرار دارد، حتى يك كلمه در فضاى دهانش نمى‌آورد، و از اين بالاتر يك خاطره را در دلش خطور نمى‌دهد، و نفسش آن را وسوسه نمى‌كند، مگر آن كه همه‌اش را ثبت مى‌كنند. و آن گاه بعد از آن كه مرد با او چه معامله‌اي مى‌شود و بعد از زنده شدنش براى پس دادن حساب، هم چنان در تحت مراقبت هست تا آن كه از حساب فارغ شود، يا به آتش در آيد اگر از تكذيب كنندگان حق باشد، و يا به بهشت و قرب پروردگار اگر از متقين باشد.

و كوتاه سخن آن كه: زمينه گفتار در اين سوره مساله معاد است، و يكى از آيات برجسته آن آيه لَقَدْ كُنْتَ فِي غَفْلَةٍ مِنْ هذا فَكَشَفْنا عَنْكَ غِطاءَكَ فَبَصَرُكَ الْيَوْمَ حَدِيدٌ و يكى ديگر آيه يَوْمَ نَقُولُ لِجَهَنَّمَ هَلِ امْتَلَأْتِ وَ تَقُولُ هَلْ مِنْ مَزِيدٍ و يكى هم آيه لَهُمْ ما يَشاؤُنَ فِيها وَ لَدَيْنا مَزِيدٌ است.

ويژگي‌هاى سوره ق:

1. اين سوره 45 آيه، 357 يا 375 کلمه و 1494 يا 1507 حرف دارد.

2. در ترتيب نزول، سى و چهارمين و در ترتيب مصحف پنجاهمين سوره است.

3. پس از سوره مرسلات و پيش از سوره بلد و پيش از هجرت در مکه نازل شد؛ اما برخى آيه 38 آن را مدنى دانسته‌اند.

4. از نظر کميت، از سوره‌هاى مفصل و از نوع طوال (حدود نيم حزب قرآن) است.

5. بيست و هشتمين سوره‌اى است که با حروف مقطعه آغاز مي‌شود.

6. گفته‌اند دو آيه منسوخ دارد.

چون اين سوره با حرف مقطعه و نورانى((ق))آغاز شده، به همين عنوان هم نام گرفته شده است.

نام ديگر اين سوره «باسقات» به معناى شىء بلند و مرتفع است که در آيه ده اين سوره آمده است.

مطالب سوره ق:

1. تعجب و انکار کافران از مسئله معاد؛

2. استدلال بر معاد؛

3. ثبت اعمال، رفتار و گفتار؛

4. اوصاف بهشتيان و دوزخيان؛

5. ذکر حوادث تکان‌دهنده‌اى از پايان اين جهان و سرآغاز جهان ديگر.