نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 2629
سوره 010
سوره يونس
(سوره 010)
(از سورههاى قرآن)
نام مبارک حضرت يونس، اين پيامبر بزرگ
پنج بار در اين سوره آمده و نيز به داستان قوم وى و برداشته شدن عذاب از آنان اشاره
شده است. اينها سبب انتخاب نام «يونس» براى اين سوره است.
غرض اين سوره، يعنى آن هدفى كه سوره براى بيان آن نازل شده، عبارت است
از تاكيد مردم به التزام به توحيد، و اين تاكيد را از راه بشارت و انذار انجام داده،
گويا اين سوره بعد از آن كه مشركين، مساله وحى را انكار كردند و قرآن را سحر خواندند
نازل شده، و ادعاى آنان را به اين بيان رد كرده كه: قرآن كتابى است آسمانى و نازل شده
به علم خداى تعالى، و آنچه از معارف توحيد كه در آن است از قبيل وحدانيت خداى تعالى
و علم و قدرت او، و اين كه خلقت منتهى به او است، و سنتهاى عجيبى كه در خلقت عالم
دارد، و اينكه خلق همگى با اعمالشان به سوى او بر مىگردند، و در برابر آنچه كردهاند
جزاء داده مىشوند- خير باشد جزاى خير داده مىشوند و شر باشد جزاى شر- همه و همه امورى
است كه آيات آسمان و زمين بر آن دلالت دارد، و عقل سالم نيز به سوى آن راهنمايى مىكند.
پس، همه اينها معانى و معارفى است حق، و معلوم است كه كلامى كه بر چنين معارفى دلالت
مىكند، كلام حكيم است و سحر باطلى كه با عباراتى شيرين و فريبنده زينت شده نمىتواند
حاكى از چنين معارفى باشد.
و دليل بر آنچه گفته شد، اين است كه خداى تعالى اين سوره را با گفتاري
در باره تكذيب دشمنان نسبت به قرآن كريم آغاز نموده و فرموده: أَ كانَ لِلنَّاسِ
عَجَباً أَنْ أَوْحَيْنا... قالَ الْكافِرُونَ إِنَّ هذا لَساحِرٌ مُبِينٌ و
با لحنى چون: وَ اتَّبِعْ ما يُوحى إِلَيْكَ ختم فرموده است، وآن آغاز
و اين انجام را در خلال آيات آن نيز چند بار تذكر داده، يك جا فرموده: وَ إِذا
تُتْلى عَلَيْهِمْ آياتُنا و جاى ديگر فرموده: وَ ما كانَ هذَا الْقُرْآنُ
أَنْ يُفْتَرى مِنْ دُونِ اللَّهِ... ، و جاى ديگر فرموده: يا أَيُّهَا
النَّاسُ قَدْ جاءَتْكُمْ مَوْعِظَةٌ... ، و نيز فرموده: فَإِنْ كُنْتَ
فِي شَكٍّ مِمَّا أَنْزَلْنا إِلَيْكَ... .
پس همين كه اين مطلب، يعنى سخن از حقانيت قرآن در چند جاى سوره تكرار شد
و نيز در اول و آخر آن آمده، دلالت دارد كه زمينه و اساس آيات اين سوره همان پاسخگويى
و رد انكار كفارى است كه وحى بودن قرآن را انكار مىكردند، و به همين جهت است كه تهديدهايى
كه در اين سوره آمده- كه قسمت عمده سوره است- در باره مكذبين آيات خدا از اين امت است،
اينها هستند كه تهديدشان كرده است به داوري بين آنان و بين پيامبرشان (ص) و فرموده:
اين قضاء، سنتى است كه خداى تعالى در بين هر امتى با پيغمبرش جارى كرده. و نيز سوره
مورد بحث را با تعقيب همين جريان ختم نموده، بطورى كه گويى بيان حقيقت نامبرده از مختصات
اين سوره است.
بنا بر اين جا دارد كه سوره يونس را به سوره انذار و قضاء عدل بين رسول
خدا (ص) و بين امتش معرفى شود، و اتفاقا سوره با يادآوري همين قضاء و داوري ختم شده،
آنجا كه خطاب به رسول گرامى خود فرموده: وَ اصْبِرْ حَتَّى يَحْكُمَ اللَّهُ
وَ هُوَ خَيْرُ الْحاكِمِينَ.
ويژگيهاى سوره يونس:
1. سوره يونس 109 آيه به عدد کوفى و حجازى و بصرى، 110 آيه به عدد شامي،
1832 يا 1844 کلمه و 7567 يا 7065 حرف دارد.
2. پنجاه و يکمين سوره قرآن است که پس از سوره اسراء و پيش از سوره هود
در مکه نازل شده است؛ مگر آيات 40 و 94 - 96 که در مدينه فرود آمد. و در مصحف شريف
دهمين سوره است.
3. از نظر کمّيّت، اولين سوره از سور مئين، و نيز چهارمين سوره از سور
مقطعات (سوره هايى که با حروف مقطعه آغاز مىشوند) به شمار مىآيد.
4. در اين سوره، پنج آيه و برخى نيز گفتهاند هشت آيه نسخ شده است.
مطالب سوره يونس:
1. وحى و نبوت؛
2. خداشناسي، ادله اثبات خدا و اوصاف جلال و جمال حضرت حق؛
3. داستانهاى پيامبران الهى مانند نوح و موسى، و سرگذشت قوم بنى اسرائيل،
4. سنّتها و قوانين الهى در جامعه؛
5. بيان آيات تکوينى خداوند و اسرار آفرينش.
[1]سخاوي ، علي بن محمد ، 558-643ق.;جمال
القراء و كمال الاقراء;جلد1;صفحه 441
[2]هاشم زاده هريسي ، هاشم ، 1317 -;شناخت
سوره هاى قرآن;صفحه 186
[3]مكارم شيرازي ، ناصر ، 1305 -;تفسير نمونه;جلد8;صفحه
212
[4]فيروز آبادي ، محمد بن يعقوب ، 729 -
817ق;بصائرذوى التمييزفى لطائف الكتاب العزيز;جلد1;صفحه 238
[5]راميار ، محمود ، 1301 - 1363;تاريخ قرآن;صفحه
584
[6]سيوطي ، عبد الرحمان بن ابي بكر ،
849 - 911ق.;الاتقان فى علوم القرآن;جلد1;صفحه 47
[7]زركشي ، محمد بن بهادر ، 745 - 794ق;البرهان
فى علوم القرآن(باحاشيه);جلد1;صفحه 193
[8]جمعي از محققان;علوم القرآن عندالمفسرين;جلد1;صفحه
316
[9]طباطبايي ، محمد حسين ، 1281 - 1360;الميزان
في تفسير القرآن;جلد10;صفحه 6
نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 2629