responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی    جلد : 1  صفحه : 223

آيه 023 كهف

آيه مشيت

(آيه 023 كهف)

(آيه 23و 24کهف، در باره گفتن إن شاء‌الله)

به آيات 23 و 24 سوره کهف آيه مشيت يا آيه استثنا مى‌گويند: (وَلَا تَقُولَنَّ لِشَيْءٍ إِنِّى فَاعِلٌ ذَلِكَ غَدًا إِلَّا أَن يَشَاء اللَّهُ وَاذْكُر رَّبَّكَ إِذَا نَسِيتَ وَقُلْ عَسَى أَن يَهْدِيَنِ رَبِّى لِأَقْرَبَ مِنْ هَذَا رَشَدًا) ؛ و زنهار در مورد چيزى مگوى كه من آن را فردا انجام خواهم داد مگر آنكه خدا بخواهد و چون فراموش كردى پروردگارت را ياد كن و بگو اميد كه پروردگارم مرا به راهى كه نزديكتر از اين به صواب است هدايت كند.

در فرهنگ قرآن استثنا يعنى ان شاءالله گفتن. در شأن نزول آيه فوق و آيات ديگر وارد شده درباره داستان اصحاب کهف گفته‌اند: جمعى از سران قريش با مشاوره دانشمندان يهود براى کشف صدق دعوت نبوت پيامبر اسلام (ص) سؤالاتى از جمله مسئله سرنوشت جوانان غار و اصحاب کهف از او کردند. پيامبر اسلام (ص) در پاسخ فرمودند: فردا جوابتان را خواهم داد؛ ولى جمله ان‌شاءالله را نگفت. اين امر باعث شد پانزده شبانه روز وحى بر پيامبر (ص) قطع شود تا تنبّهى به پيامبر (ص) و سرمشقى براى همه مردم بوده باشد.

آيه مشيت، يک دستور کلى به پيامبر (ص) مى‌دهد که هرگز نگو من فلان کار را فردا انجام مى‌دهم؛ مگر اين که جمله ان شاءالله را بگويي؛ يعنى درباره اخبار آينده و تصميم برانجام کارها حتماً جمله ان شاءالله را اضافه کن؛ زيرا اولاً تو هرگز در تصميم‌گيرى مستقل نيستى و اگر خدا نخواهد، هيچ‌کس توانايى بر هيچ کارى ندارد؛ ثانياً خبر قطعى دادن انسان در حالى که قدرتش محدود است و احتمال ظهور موانع مختلف مى‌رود، صحيح و منطقى نيست؛ مگر اين که با جمله ان شاءالله همراه باشد.

مطلب ديگرى که در ادامه اين آيات آمده اين است که اگر جمله ان شاءالله را هنگام خبردادن از آينده يا کارهاى ديگر فراموش کرديد، هر وقت يادتان آمد فورى جبران کنيد و بگوييد ان شاءالله؛ که اين کار، گذشته را جبران مى‌کند.

گفتن جمله ان شاءالله هنگام ابراز تصميم‌هاى شخصى براى آينده، نه تنها يک نوع ادب در پيشگاه خداوند است، بلکه بيان اين حقيقت مهم است که ما چيزى از خود نداريم؛ هرچه هست از ناحيه خدا است، و مستقل بالذات خدا است و ما همه متکى به او هستيم. و اين همان مفهوم توحيد افعالي است که در عين اراده و اختيار براى انسان، وجود هر کارى را به خواست خدا وابسته مى‌کند.

اين آموزه قرآنى يا آيه مشيت، در ادبيات فارسى نيز کاربرد فراوان داشته و دارد؛ براى نمونه، مولوى در مثنوي سروده است:

گر خدا خواهد نگفتند از بطر{

پس خدا بنمودشان عجز بشر

ترک استثنا مرادم قسوتى است {

نى همين گفتن، که عارض حالتى است

‌اى بسى ناورده استثنا به گفت {

جان او با جان استثناست جفت


[1]مكارم شيرازي ، ناصر ، 1305 -;تفسير نمونه;جلد12;صفحه (384-389)و352
[2]منصور ، عبدالحميد يوسف;نيل الخيرات فى القراءات العشرة;جلد13;صفحه 270
[3]خرمشاهي ، بهاء الدين ، 1324 -;دانش نامه قرآن وقرآن پژوهى;جلد1;صفحه 105
[4]سيوطي ، عبد الرحمان بن ابي بكر ، 849 - 911ق.;الاتقان فى علوم القرآن;جلد2;صفحه 201
[5]سبحاني ، جعفر ، 1308 -;الايمان والكفرفى الكتاب والسنة;جلد1;صفحه 251
نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی    جلد : 1  صفحه : 223
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست