responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی    جلد : 1  صفحه : 2135

حسن تخلّص

حسن تخلّص

(انتقال از يک مطلب به مطلب ديگر، بدون التفات مخاطب به انتقال)

از مهم‌ترين و ظريف‌ترين اسلوب‌هاى بديعى قرآن «حسن تخلص» است که به آن «تخلص» و «براعت تخلص» نيز مى‌گويند و در جايى است که سخنور از کلام آغاز سخن به کلام ديگرى منتقل شود که مقصود اصلى او است؛ به‌گونه‌اى که شنونده، متوجه اين انتقال نشود، ولى معناى اصلى در ذهن او جاى گيرد. اين عدم توجه شنونده به انتقال، به دليل مناسبت و شدت ارتباط ميان دو کلام است.

ابن‌ابى‌الاصبع مى‌گويد: حسن تخلص در قرآن، با دقت و شناخت وصل و فصل آيات فهميده مى‌شود. برخى از متکلمان، حسن تخلص را يکى از وجوه اعجاز شمرده‌اند.

زرکشى در البرهان مى‌گويد: از بهترين مثال‌هاى حسن تخلص آيه((اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ كَمِشْكَاةٍ فِيهَا مِصْبَاحٌ الْمِصْبَاحُ فِى زُجَاجَةٍ الزُّجَاجَةُ كَأَنَّهَا كَوْكَبٌ دُرِّيٌّ يُوقَدُ مِن شَجَرَةٍ مُّبَارَكَةٍ زَيْتُونِةٍ لَّا شَرْقِيَّةٍ وَلَا غَرْبِيَّةٍ يَكَادُ زَيْتُهَا يُضِيءُ وَلَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نَارٌ نُّورٌ عَلَى نُورٍ يَهْدِى اللَّهُ لِنُورِهِ مَن يَشَاء ))((نور// 35) است. )

در اين آيه، پنج تخلص به کار رفته است:

1. اول «نور» و صفت آن بيان شده و سپس به بيان «زجاجه» و صفت آن تخلص يافته است.

2. پس از ذکر «نور» و «زيت»، به «شجره» تخلص يافته است.

3. پس از «شجره» صفت «زيت» را آورده است.

4. سپس از صفت «زيت» به صفت «نور» و تضاعف آن تخلص يافته است.

5. سرانجام به هدايت الهى تخلص يافته است.


[1]معرفت ، محمد هادي ، 1309 -1385.;التمهيد فى علوم القرآن;جلد5;صفحه 394
[2]زركشي ، محمد بن بهادر ، 745 - 794ق;البرهان فى علوم القرآن(باحاشيه);جلد1;صفحه 43
[3]سيوطي ، عبد الرحمان بن ابي بكر ، 849 - 911ق.;الاتقان فى علوم القرآن;جلد3;صفحه 373و284
[4]بستاني ، بطرس ، 1898 - 1969;محيط المحيط قاموس مطول للغة العربية;صفحه 248
نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی    جلد : 1  صفحه : 2135
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست