تمنّي

تمنّي

(آرزوى امر غيرمحتَمل)

تمني از اقسام انشا و به معناى خواستن امر مورد پسندى است که اميدى براى دستيابى به آن نيست؛ يا به سبب محال بودن آن؛ مثل:((يَا لَيْتَنِى كُنتُ تُرَابًا) ؛ )کاش من خاک بودم! (نبأ//40) يا دستيابى به آن ممکن است، اما اميدى براى به دست آوردن آن نيست؛ مثل: (يَا لَيْتَ لَنَا مِثْلَ مَا أُوتِيَ قَارُونُ) ؛ اى کاش ما نيز مانند آن‌چه به قارون داده شد داشتيم! (قصص// 79) .

برخى اشکال کرده‌اند که چيزى که به دست آوردنش ممکن نباشد، چگونه درخواست مي‌شود؟

فخررازى مي‌گويد: بهتر آن است که تمني، ترجى و قسم را از اقسام طلب نشماريم؛ زيرا طلبى در آن نيست؛ بلکه تنبيه و آگاهى بر مطلب و مراد است، اما مي‌توان آن را انشا ناميد.

حروف تمنى عبارتند از:

1. ليتَ:((يَا لَيْتَنَا نُرَدُّ وَلاَ نُكَذِّبَ بِآيَاتِ رَبِّنَا) ؛ )کاش ما را باز‌مي‌گرداندند و ديگر آيات پروردگارمان را انکار نمي‌کرديم! (انعام// 27) ؛

2. هل:((فَهَل لَّنَا مِن شُفَعَاء فَيَشْفَعُواْ لَنَا) ؛ )آيا شفيعانى داريم که براى ما شفاعت کنند؟ (اعراف// 53) ؛

3. لو:((فَلَوْ أَنَّ لَنَا كَرَّةً فَنَكُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ) ؛ )کاش براى ما بازگشتى بود تا آن‌گاه از مؤمنان مي‌شديم (شعرا// 102) .