تفسير روايي

تفسير روايي

(تفسير بر اساس روايات منقول)

تفسير روايي، مأثور يا نقلي، تفسير قرآن بر اساس احاديث و روايات حضرت رسول اکرم (ص) و ائمه معصوم (ع) (از نظر شيعه) است.

اهل‌سنت؛ صحابه و تابعين را از مصادر تفسير دانسته، به روايات منقول از آنان به دليل صحابى و تابعى بودن اطمينان و از آن‌ها در تفسير قرآن استفاده مي‌کنند؛ در حالى که شيعه فقط به رواياتى اعتماد دارد که از معصوم باشد، و اقوال صحابه را به صرف صحابي‌بودن نمي‌پذيرد.

اين شيوه تفسير را مي‌توان اصلي‌ترين شکل تفسير و ريشه‌دارترين طريق درک معانى و معارف آيات قرآن شمرد. بررسى تاريخ تفسير قرآن نشان مي‌دهد اين شيوه پس از مدتى جاى خود را به روش تفسير عقلي يا تفسير به رأي داد؛ ولى طولى نکشيد که به‌سبب تندروي‌ها در تفسير به رأى بار ديگر مزيت تفسير نقلي آشکار شد و جانى تازه گرفت.

مفسرانِ معتقد به کاربرد حديث در تفسير قرآن براى اثبات صحت روش و مبانى تفسيرى خود، ادله‌اى را اقامه کرده‌اند که به پاره‌اى از آن‌ها اشاره مي‌شود:

1. استدلال به رواياتى که در مذمت و تقبيح تفسير به رأى وارد شده‌اند.

2. عدم جواز اعتماد به ظَنّ در تفسير قرآن. طبق نظريه آنان تفسيرى که پشتوانه روايى نداشته باشد، اجتهاد شخصى است و مبنايى جز ظن و گمان ندارد.

3. معرفى رسول اکرم (ص) به عنوان مبين قرآن توسط خود قرآن: (وَأَنزَلْنَا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيْهِمْ) ؛ و اين قرآن را به سوى تو فرود آورديم تا براى مردم آنچه را به سوى ايشان نازل شده است توضيح دهى (نحل// 44) ؛ و اين دليلى است بر نياز تفسير به روايات.

4. اختصاصى بودن خطاب‌هاى قرآن. و به همين جهت، تنها راه بيان و توضيح قرآن‌ مخاطبان آن (پيامبر (ص) و ساير معصومان (ع) ) هستند.

5. ناتوانى عقل از تفسير قرآن. در اين‌باره به رواياتى استدلال کرده‌اند که راه فهم قرآن را منحصر در روايات دانسته، و عقل را در تفسير قرآن ناتوان مي‌شمرد؛

6. استدلال به حديث ثقلين. به مقتضاى حديث ثقلين، تمسک به قرآن و کسب هدايت از آن جز از راه عترت و امامان معصوم (ع) ممکن نيست.

نيز ر.ک: تفاسير روايي؛ تفسير مأثور.