تفسير اهل بيت ( ع )

تفسير اهل بيت ( ع )

(شيوه اهل‌بيت (ع) در تفسير، يا: روايات اهل بيت (ع) در تفسير آيات قرآن)

مراد از تفسير اهل‌بيت (ع) ، شيوه‌هاى اهل‌بيت (ع) براى تفسير قرآن است. گاهى نيز منظور از اين اصطلاح، روايات اهل‌بيت (ع) در تفسير قرآن است.

شيعه، تفسير اهل‌بيت (ع) را همان تفسير رسول اکرم (ص) مي‌داند و با روايات اهل‌بيت (ع) مانند روايات رسول اکرم (ص) رفتار مي‌کنند.

براى شناخت ويژگي‌هاى تفسير اهل‌بيت (ع) توجه به دو نکته لازم است:

1. اهل‌بيت (ع) به قرآن اهتمامى ويژه داشته‌اند؛ به گونه‌اى که حفظ، تعليم و تعلم آن را افضل عبادات مي‌شمردند و در دوران حيات اجتماعى خويش براى حافظان و حاملان قرآن احترامى ويژه قائل بودند. گرچه سنت نبوى (ص) نزد آنان داراى کمال احترام بود اما قرآن از اين جهت که سندى يقينى دارد، جايگاه و منزلت يگانه‌اى نزد آنان داشت؛ بنابراين، ائمه تأکيد کرده‌اند که ملاک تشخيص حق از باطل، قرآن است، و روايات ناسازگار با قرآن را نپذيريد.

2. اهل‌بيت (ع) در بسيارى از سخنان خويش به سلوک بر مبناى علم و اجتهاد و روش‌هاى علمى توصيه کرده و از مردم خواسته‌اند براى وصول به حقايق اسلام و قرآن، از ابزار عقل استفاده کنند.

توجه به اين دو نکته، به انضمام شواهد تاريخى - که به‌ويژه در شأن امام على (ع) در دست است و تسلط ايشان را بر تفسير قرآن بيان مي‌کند - ما را در فهم و شناخت کلى روش اهل بيت (ع) در تفسير قرآن و جايگاه اهل‌بيت (ع) در اين عرصه يارى خواهد کرد.

زرکشى در اين زمينه مي‌گويد:

نخستين مفسر از صحابه، على (ع) است؛ سپس ابن‌عباس.

عبدالرحمان سيوطى مي‌نويسد: از ميان خلفا، بيشتر از همه، از على بن ابي‌طالب روايت شده و روايت از آن سه جدّاً کم است.

ويژگي‌هاى نظريه اهل‌بيت (ع) در تفسير قرآن عبارتند از:

1. وحدت بيانى قرآن: اهل‌بيت (ع) اعتقاد داشتند قرآن را بدون توجه به جميع آيات آن نمي‌توان فهميد.

2. احاطه به شرايط زمانى و مکانى نزول قرآن: اهل‌بيت (ع) به اسباب نزول آيات و حوادث هم‌زمان با نزول آيات، علم داشتند.

3. اعتماد و اتکاى به سنّت صحيح نبوي.

4. کارآمدى قرآن در همه زمان‌ها.

اين پشتوانه‌هاى چهارگانه نظرى در تفسير اهل بيت (ع) و مدرسه تفسيرى آنان اثرى مهم و عمده داشته و شيوه تفسيرى اهل بيت (ع) را شيوه‌اى خاص گردانده است.

نيز ر.ک: تفسير شيعه؛ تفسير اماميه.