نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 1686
تفاسير اماميه
تفاسير اماميه
(کتابهاى تفسيرى
دانشمندان شيعه با رويکرد شيعى)
چند نمونه از
آثار مهم شيعه در زمينه تفسير قرآنکريم:
1. تفسير محمد
بن مسعود بن محمد بن عياش از علماى قرن سوم هجري، معروف به تفسير عياشي؛
2. تفسير على
بن ابراهيم قمى (ايشان که تا سال 307 ق ميزيسته، از بزرگان روات شيعه و تفسير وى از
مشهورترين مصادر تفسير اماميه است)؛
3. تفسير شيخ
مفيد (م 413ق) شيخ مفيد را بايد از بزرگترين متکلمان شيعه دانست. اثر تفسيرى ايشان
از ميان نوشتهها و تأليفات متعدد به جاى مانده از وى استخراج شده است و شامل همه آيات
قرآن نيست؛
4. تفسير التبيان
(التبيان فى تفسير القرآن)، تأليف شيخ ابو جعفر محمد بن حسن طوسى (م 460 ق)، نخستين
تفسير شيعه که ميان نقل و عقل جمع کرده است و بسيارى از مفسران از جمله مرحوم طبرسي،
صاحب تفسير مجمعالبيان به آن اعتماد کردهاند؛
5. روضالجنان
و روحالجنان به زبان فارسي، تأليف ابوالفتوح جمال الدين حسين معروف به شيخ ابوالفتوح
رازى شيعى (م پس از 585ق) به زبان فارسى که در دقتنظر کمنظير است و مفسران بزرگى
نظير زمخشري، فخر رازي، فتحالله کاشانى و… بهاين تفسير اعتماد کردهاند؛
6. مجمعالبيان تأليف ابوعلى فضل بن حسن طبرسى (م 548ق) از بهترين و مشهورترين
تفسيرهاى شيعه و داراى ترتيب و تبويب دقيق. در اين تفسير، ميان لغت و إعراب و بيان
سبب نزول و… جمع شده است؛
7. کنزالدقائق، تأليف ميرزا محمد مشهدى (م 1125ق) تفسيرى به زبان عربى
که تفسير همه آيات قرآن را دارد و مفسِّر کوشيده است تا چکيده همه تفسيرهاى پيش از
خود را در آن گردآورد؛
8. نورالثقلين اثر شيخ عبدالعلى بن جمعه عروسى حويزى (م 1112ق)، کارى روايى
که در آن به روايات پيامبر اکرم (ص) و امامان معصوم (ع) تکيه شده است؛
9. البرهان فى تفسير القرآن تأليف علامه سيد هاشم بن سليمان بن اسماعيل
حسينى بحرانى (م 1107ق)، حاوى روايات تفسيرى از پيامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار (ع)؛
10. الفرقان فى تفسير القرآن، نوشته شيخ على روحانى نجف آبادى
(1351-1414ق). مؤلف پس از ذکر آيه، نخست معناى آن را توضيح و لغات مشکل را واژهشناسى
ميکند. چنانچه روايتى از طريق اهل بيت (ع) به مناسبت سوره و آيه رسيده باشد ذکر مينمايد.
در اين زمينه به اقوال صحابه و تابعين و گاه گفتار اصحاب مذاهب توجه ميکند و بيان
آنها را در تشريح مطالب آيه به کار ميگيرد. اگر آيهاى جزء آيات الاحکام باشد، مسائل
فقهى آن را متعرض ميشود. جلد اول و جلد دوم اين تفسير در قم (بى تا بى نا) به چاپ
رسيده و بقيه مجلدات تنها به صورت تايپ و دستى در نسخههاى محدود تکثير و در برخى از
کتابخانههاى قم مانند دارالقرآن و مرکز فرهنگ قرآن موجود ميباشد؛
11. تفسير کاشف، اثر محمدجواد مغنيه (م 1400ق) که به سبک المنار اما موجزتر
از آن است و از تأويل بيجا اجتناب کرده است؛
12. الميزان فى تفسير القرآن نوشته علاّمه سيد محمدحسين طباطبايى (م
1402ق). اين تفسير از مهمترين و جامعترين تفاسير شيعه به شمار ميآيد. دکتر فهدالرومى
درباره تفسير الميزان ميگويد: "با نگاهى کوتاه در اين تفسير معلوم ميشود اين
کتاب براى علما نوشته شده است، نه عوام؛ زيرا مباحث دقيق و عميقى در اين کتاب وجود
دارد… اين تفسير از بهترين تفاسير قرآن در قرن حاضر
است… ".
نيز ر.ک: تفسير اماميه؛ مفسران اماميه؛
تفسير اجتماعى قرآن.
[1]رومي،فهدبن عبدالرحمان;اتجاهات التفسير
فى القرن الرابع عشر;جلد1;صفحه 249
[2]ذهبي ، محمد حسين،-1977م.;التفسيروالمفسرون;جلد2;صفحه
(46-49)
[3]ايازي ، محمد علي ، 1333 -;المفسرون حياتهم
ومنهجهم;صفحه (827-829)
[4]كمالي دزفولي ، علي ، 1292 -;تاريخ تفسير;صفحه
(261-485)
نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 1686