آيات مكّي درباره اهل مدينه

آيات مكّي درباره اهل مدينه

(آياتى با ملاک‌هاى مکّى، خطاب به مردم مدينه)

جلال‌الدين سيوطى و ديگران، به نقل از حسن بن محمد بن حبيب نيسابورى (صاحب کتاب التنبيه على فضل علوم القرآن) در دسته‌بندى آيات، از تقسيم آيات قرآن به آيات مکّى درباره اهل مدينه و آيات مدنى درباره اهل مکه نام برده‌اند.

مراد از آيات مکّى درباره اهل مدينه، آياتى است که به لحاظ معيار مشهور (ملاک زمان و مکان) مکّى به شمار آمده ولى مخاطب آن اهل مدينه‌اند و درباره آنان سخن مى‌گويند؛ و به عکس، آيات مدنى درباره اهل مکه آياتى است که طبق معيار مشهور، مدنى است؛ يعنى پس از هجرت و در شهر مدينه نازل شده‌اند؛ ولى درباره مردم مکه سخن مى‌گويند.

براى قسم دوم اين مثال‌ها را ذکر کرده‌اند:

1. آيه اوّل سوره ممتحنه: يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا عَدُوِّى وَعَدُوَّكُمْ أَوْلِيَاء تُلْقُونَ إِلَيْهِم بِالْمَوَدَّةِ وَقَدْ كَفَرُوا بِمَا جَاءكُم مِّنَ الْحَقِّ يُخْرِجُونَ الرَّسُولَ وَإِيَّاكُمْ أَن تُؤْمِنُوا بِاللَّهِ رَبِّكُمْ إِن كُنتُمْ خَرَجْتُمْ جِهَادًا فِى سَبِيلِى وَابْتِغَاء مَرْضَاتِى تُسِرُّونَ إِلَيْهِم بِالْمَوَدَّةِ وَأَنَا أَعْلَمُ بِمَا أَخْفَيْتُمْ وَمَا أَعْلَنتُمْ وَمَن يَفْعَلْهُ مِنكُمْ فَقَدْ ضَلَّ سَوَاء السَّبِيلِ‌اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد دشمن من و دشمن خودتان را به دوستى برمگيريد [به طورى] كه با آنها اظهار دوستى كنيد و حال آنكه قطعا به آن حقيقت كه براى شما آمده كافرند [و] پيامبر [خدا] و شما را [از مكه] بيرون مى‌كنند كه [چرا] به خدا پروردگارتان ايمان آورده‌ايد اگر براى جهاد در راه من و طلب خشنودى من بيرون آمده‌ايد [شما] پنهانى با آنان رابطه دوستى برقرار مى‌كنيد در حالى كه من به آنچه پنهان داشتيد و آنچه آشكار نموديد داناترم و هر كس از شما چنين كند قطعا از راه درست منحرف گرديده است.

اين آيه که در مدينه نازل شده، در حق حاطب بن ابى بلتعه، و خطاب به اهل مکّه است.

2. آيات سوره رعد، که در مدينه نازل شده، ولى خطاب به اهل مکّه است.

3. آيات اول سوره توبه تا آيه 28 (إنّما المشرکون نجس...) ، که در مدينه نازل شده، ولى خطاب به مشرکان اهل مکّه است.