تطويل

تطويل

(زائد بودن لفظ بدون فايده)

«تطويل» در لغت به معناى طولانى کردن سخن و کلام، و در اصطلاح علم معانى و بيان، به معناى زائد بودن لفظ بر اصل مقصود است.

ابن‌اثير در تعريف اطناب و تطويل مى‌گويد: اطناب، زائد بودن لفظ براى افاده فايده، و تطويل زائد بودن لفظ بدون فائده است.

بنا بر اين تعريف، مى‌توان گفت در قرآن تطويل وجود ندارد.

برخى ادعا کرده‌اند در بعضى از آيات قرآن تطويل هست؛ در حالى که تطويل و اطاله با بلاغت قرآن سازگار نيست؛ مثلاً گفته‌اند: در آيه 23 سوره نساء که درصدد شمارش محارم است((حُرِّمَتْ عَلَيْكُمْ أُمَّهَاتُكُمْ وَبَنَاتُكُمْ وَأَخَوَاتُكُمْ وَعَمَّاتُكُمْ وَخَالاَتُكُمْ وَبَنَاتُ الأَخِ وَبَنَاتُ الأُخْتِ و)…)(تطويل وجود دارد. )

قاضى عبدالجبار در پاسخ گفته است: آيه در مقامى است که بايد مطلب را خوب بيان کند و به گفتن يک‌يک آن موارد نياز هست، و اصولاً ايجاز باعث نارسايى مى‌شود و در واقع کلام به مقتضاى حال و مناسب با موضوع است؛ و اين نه تنها اطاله مملّ نيست، بلکه بايد گفت تفصيل کلام در اين مورد بليغ‌تر است.