نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 1404
تدبر در قرآن
تدبر در قرآن
(تفکر در قرآن براى کشف مفاهيم و روابط
ناپيدا)
«تدبر» از ريشه «دبر» به معناى انديشيدن در ماوراى امور و فراتر از ظاهر
کارها و مسائل است که ژرفانديشي، عاقبتانديشى و درنتيجه کشف حقايقى را درپيدارد
که در ابتداى امر و با نظر سطحى به چشم نمىآيد.
تدبّر در قرآن عبارت است از:
1. انديشيدن در وراى ظواهر آيات به منظور روشن شدن چهره باطنى قرآن، در
حد امکان؛
2. جستوجو براى کشف مفاهيم و روابط ناپيدا در هريک از آيات و ارتباط آنها
با يکديگر؛
3. پىگيرى و کشف انسجام و هماهنگى بين آيات.
مشتقات اين واژه چهار بار به شرح ذيل در قرآن بهکار رفته است:
1.((أَفَلاَ يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ
وَلَوْ كَانَ مِنْ عِندِ غَيْرِ اللّهِ لَوَجَدُواْ فِيهِ اخْتِلاَفًا كَثِيرًا) ؛
)آيا در [معانى] قرآن نمىانديشند اگر از جانب غير خدا بود قطعا در آن اختلاف
بسيارى مىيافتند (نساء// 82) ؛
3.((أَفَلَا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ
أَمْ عَلَى قُلُوبٍ أَقْفَالُهَا) ؛ )آيا به آيات قرآن نمىانديشند يا [مگر] بر
دلهايشان قفلهايى نهاده شده است (محمد// 24) ؛
4.((كِتَابٌ أَنزَلْنَاهُ إِلَيْكَ
مُبَارَكٌ لِّيَدَّبَّرُوا آيَاتِهِ وَلِيَتَذَكَّرَ أُوْلُوا الْأَلْبَابِ) ؛
)[اين] كتابى مبارك است كه آن را به سوى تو نازل كردهايم تا در [باره] آيات آن
بينديشند و خردمندان پند گيرند (ص// 29) .
در روايتى از اميرمؤمنان على (ع) آمده است: «ألا لا خَيرَ فى قَراءة لَيس
فيها تدبُّر؛ هان! هيچ خيرى در قرائت قرآن بدون تدبر وجود ندارد».
[1]زركشي ، محمد بن بهادر ، 745 - 794ق;البرهان
فى علوم القرآن(باحاشيه);جلد1;صفحه (449-455)
[2]سيوطي ، عبد الرحمان بن ابي بكر ،
849 - 911ق.;الاتقان فى علوم القرآن;جلد1;صفحه (368-371)
نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 1404