بدايع قرآن

اسلوب بديعي قرآن

(بدايع قرآن)

(صنايع ادبى و فنون علم بديع به‌کار رفته در قرآن)

علم بديع يکى از شاخه‌هاى علم بلاغت است. بنيانگذار اين علم، اميرى از دودمان عباسيان به نام عبدالله بن معتز (م 296 ق) صاحب کتاب البديع است. پس از او قدامة بن جعفر از معاصران ابن‌معتز، و پس از وى مشاهيرى از ادب و بلاغت به گستره اين علم افزودند تا اين که ابن‌ابى‌الاصبع مصرى در کتاب بدايع‌القرآن صناعات اين علم را به نهايت رساند و علاوه بر آورده‌هاى پيشينيان، 33 صنعت ديگر نيز به اين علم افزود و براى همه انواع بديع، شاهدى قرآنى اقامه کرد.

منظور از «بدايع قرآن» همان صنايع ادبى و بلاغى و بديعى به کار رفته در قرآن است.

جلال‌الدين سيوطى به نقل از بدايع‌القرآن ابن‌ابى‌الاصبع، نزديک به يکصد نوع صنعت ادبى از بدايع قرآن را برشمرده است که برخى از آن‌ها عبارتند از: مجاز؛ استعاره؛ تشبيه؛ کنايه؛ ارداف؛ تمثيل؛ ايجاز؛ اتساع؛ اشاره؛ مساوات؛ بسط؛ ايغال؛ تتميم؛ تکميل؛ احتراس؛ استقصا؛ تذييل؛ ترديد؛ تکرار؛ تفسير؛ ايضاح؛ مذهب کلامي؛ مناقضه؛ تمکين؛ توشيح؛ تسهيم؛ تصدير؛ توريه؛ استخدام؛ التفات؛ اطراد؛ انسجام؛ ادماج؛ افتنان؛ اقتدار؛ استدراک؛ استثنا؛ تفويف؛ تقسيم؛ تدبيج؛ تنکيت؛ تضمين؛ جناس؛ حسن‌النسق؛ عکس؛ عنوان؛ فرائد؛ مبالغه؛ مطابقه؛ مقابله؛ مراجعه؛ نزاهت؛ ابداع؛ حسن ابتدا؛ حسن ختام؛ حسن تخلص؛ استطراد و….

بسيارى از اين بدايع به طور جداگانه در مدخل‌هاى مربوط توضيح داده شده‌اند.

نيز ر.ک: اسلوب ادبي قرآن.