اغراض تشبيهات قرآن

حكمت تشبيهات قرآن

(اغراض تشبيهات قرآن)

(فلسفه استفاده از تشبيه در قرآن)

هدف تشبيه در علم بيان، توضيح و تبيين «مشبّه» است؛ زيرا «مشبّهٌ‌به» غالباً روشن‌تر از «مشبّه» است و براى روشنگرى و توضيح آورده مى‌شود.

برخى از اهداف تشبيه:

1. بيان حال مشبه؛ اين در صورتى است که مشبه مبهم و مجمل باشد؛

2. بيان امکان وجود وجه شبه در مشبّه؛ اين در صورتى است که چيز غريبى به مشبه اسناد داده شود و فهم و تصور آن به جز از راه تشبيه و تمثيل ممکن نباشد؛ مانند:((إِنَّ مَثَلَ عِيسَى عِندَ اللّهِ كَمَثَلِ آدَمَ خَلَقَهُ مِن تُرَابٍ))(آل‌عمران// 59) .

3. تثبيت حال مشبّه در جان و ذهن شنونده؛

4. بيان چگونگى حال مشبّه در قوت و ضعف؛ مانند بيان مقدار ايمان در افراد ضعيف با تشبيه به تار عنکبوت در:((مَثَلُ الَّذِينَ اتَّخَذُوا مِن دُونِ اللَّهِ أَوْلِيَاء كَمَثَلِ الْعَنكَبُوتِ اتَّخَذَتْ بَيْتًا وَإِنَّ أَوْهَنَ الْبُيُوتِ لَبَيْتُ الْعَنكَبُوتِ لَوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ))(عنکبوت// 41) ؛

5. بيان برترى يا پستى مشبّه؛ مانند تشبيه انسان‌ها به فرشتگان به‌سبب طهارت و عفت نفس، يا تشبيه بعضى از انسان‌ها به درندگان و چهارپايان در دين‌گريزى و حق‌ستيزي؛

6. آراستن مشبّه براى رغبت و تشويق به آن؛

7. مذمت مشبّه براى اجتناب از آن؛

8. قراردادن مشبّه به عنوان پديده‌اى نو.