اكثر غزوات پيامبر و يا دسته هايى كه براى پراكنده ساختن اجتماعاتى كه به فكر حمله به مدينه بودند، اعزام مى شدند، جنبه دفاعى داشت; يعنى در اكثر اين نبردها هدف پاسخ به حملات دشمن بود; و يا منظور اين بود كه نهضت هاى ضدّ اسلامى در حال تكوين و دسته بندى را، خفه سازند و پيش از آن كه به مدينه حمله آورند و يا به جمع اسلحه و نفرات موفق گردند، از هم پراكنده كنند.

روى اين نظر، بسيارى از انديشوران تصور كرده اند كه همه جهادهاى اسلامى، جهاد دفاعى بوده و هرگز در اسلام جهاد تعرضى و ابتدايى وجود نداشته است. اين استنتاج، معلول بررسى اين نوع غزوه هاست و گرنه دليلى ندارد جهاد تعرضى و ابتدايى كه از مسلمات فقه اسلام و صريح آيات قرآنى است، مورد انكار قرار گيرد. ما در آينده به بررسى دلايل جهاد ابتدايى و علل و انگيزه هاى آن خواهيم پرداخت.

امتيازات جهاد دفاعى

قانون جهاد كه براى نخستين بار در اسلام به عنوان يك قانون دفاعى چهره گشود، مشخصات و امتيازات آن ضمن آيه اى بيان شده است و شايسته است كه خود اين امتيازات به تنهايى، مورد بحث و بررسى قرار گيرد:

(وَقَاتِلُوا فِى سَبِيلِ اللّهِ الَّذِينَ يُقاتِلُونَكُمْ وَلا تَعْتَدُوا إِنَّ اللّهَ لا يُحِبُّ الْمُعْتَدينَ).[1]

«در راه خدا با كسانى كه با شما نبرد مى كنند، جهاد بنماييد( ولى مراقب باشيد) كه از حد تجاوز نكنيد...».

دقت در جمله هاى اين آيه ما را به امتيازات سه گانه جهاد دفاعى واقف