و نيز در كلمات قصار خود فرموده اند:

«لا تَكُنْ مِمَّنْ يَرْجُو الاخِرَةَ بِغَيْرِ عَمَلِ وَيُرَجِّى التَّوْبَةَ بِطُولِ الأَمَلِ».[1]

«از كسانى مباش كه به سعادت در سراى ديگر بدون عمل نيك اميد مىورزد و به خاطر آرزوهاى دراز توبه را به تأخير مى اندازد».

5. آيا ترك توبه، گناه مستقلى است؟

از برخى از كتابهاى كلامى اشاعره، استفاده مى شود كه گروه معتزله وجوب توبه را مولوى دانسته و معتقدند كه ترك آن مستلزم گناه مستقل و تأخير در آن نيز گناه دوم خواهد بود بنابراين اگر كسى توبه نكند يا توبه خود را چند روزى به تأخير بيندازد علاوه بر كيفر گناهى كه مرتكب شده است، به خاطر ترك توبه و تأخير آن، كيفر جديدى خواهد داشت.[2]

ولى اين انديشه در صورتى صحيح است كه توبه، خود يكى از واجبات، در عرض ديگر فرايض باشد و شارع از همان موضع مولويت كه بر نماز فرمان مى دهد، بر توبه نيز فرمان دهد. در اين صورت تعدد كيفر به نحوى كه بيان گرديد، پذيرفته خواهد شد.

ولى اگر دستور توبه به عنوان ارائه طريق و راهنمايى باشد، در اين صورت مخالفت با آن، مخالفت با يك اندرز و نصيحت است كه نتيجه اى جز همان پيامدهاى گناه پيشين، نخواهد داشت، مثلاً اگر پزشكى به بيمار سرما خورده بگويد ترشى مخور، ولى بيمار مخالفت كند، واكنشى جز طولانى بودن دوران بيمارى نخواهد داشت. و به اصطلاح فقهى، اوامر الهى در مورد توبه، اوامر «ارشادى» است نه اوامر «مولوى»، وبسان آيه (...أَطيعُوا اللّهَ