جدا سازد.

بنابراين بايد گفت: هر چيزى براى خود سنجش خاصى دارد وبشر بهتدريج به يك رشته ابزار سنجش دست يافته كه در گذشته، دور از باور بود. چرا به جاى دور برويم در گذشته و هم اكنون، منطق وسيله سنجش افكار درست از نادرست بوده، بديهيات ونظريات قريب به بديهيات، وسيله سنجش ميان حق وباطل(در تصديقات) است، در حقيقت بايد اين نوع از قضايا را ميزان و ترازوى افكار وانديشه ها شمرد.

با توجه به اين اصل نبايد در تفسير«ميزان» در آخرت شتابزدگى نشان داد و آن را بسان ترازوهاى مادى انديشيد و يا آن را به عدل الهى تفسير نمود، بلكه مقتضاى حزم و احتياط در تبيين معارف اين است كه بگوييم در سراى ديگر وسيله خاصى وجود دارد كه اعمال به وسيله آن سنجيده شده و پايه حسنات از سيئات روشن مى گردد، و خطاكار از نيكوكار جدا مى گردد.

بنابراين بايد معتقد بود كه وسيله سنجشى در آخرت هست امّا يك وسيله كاملاً برتر و دور از اين انديشه هاى ظاهر بين كه به وسيله آن وضع انسانها در محشر روشن مى گردد هرچند واقعيت آن براى انسان ناسوتى كه هنوز دريچه اى به جهان غيب به روى او گشوده نشده است روشن نيست.

نمونه هايى از ميزان در سراى ديگر

با اعتراف به مطلب دوم كه ما را از تعيين كيفيت ميزان اخروى باز مى دارد در عين حال با توجه به برخى از آيات و روايات مى توان گوشه اى از پرده ابهام را كنار زده و به گونه اى با واقعيت ميزان اخروى آشنا شد، و آيات و روايات زير ما را در اين راستا هدايت مى نمايد.