كرده و هر يك را به سزاى اعمال خود مى رساند.

شكى نيست كه روز قيامت آفريدگار جهان با مخلوق خود از طريق عدل و داد رفتار مى كند، ولى سخن اين جا است كه آيا واقعيت ميزان در همين خلاصه مى شود يعنى رفتار عادلانه خدا، يا اين كه علاوه بر اين،ميزان، واقعيت ديگرى دارد كه با دقت در آيات مى توان به آن دست يافت.

خلاصه: نظريه نخست در تفسير ميزان كاملاً نارسا است، و نظريه دوم نيز بيانگر واقعيت ميزان نيست، بلكه نتيجه آن را بيان كرده است و در حقيقت پس از توزين و روشن شدن وضع انسانها از نظر حسنات وسيئات، خداوند بزرگ با عدل و داد در ميان آنان قضاوت خواهد كرد، بنابراين بايد وسيله اى باشد كه حال بندگان را از نظر اطاعت و عصيان روشن كند، آنگاه مرحله قضاوت برپايه عدل وداد، پيش آيد در اين نظريه، ميزان كه وسيله روشن كننده حالات بندگان است با عمل بعدىِ مترتب بر آن، خلط شده است.

اكنون براى روشن شدن واقعيت ميزان در سراى ديگر دو مطلب را به عنوان مقدمه يادآور مى شويم:

الف: كاربرد ميزان در قرآن

لفظ ميزان در قرآن با اين كه يك معنا بيش ندارد و آن همان وسيله سنجش است كاربرد مختلفى دارد كه به طور اجمال يادآور مى شويم:

1. وسيله سنجش كالاها ومبادلات مالى

چنان كه مى فرمايد:

(وَيا قَوْمِ أَوْفُوا المِكْيالَ وَالْمِيزانَ بِالْقِسْطِ...) .[1]