حساب قرار نخواهد گرفت اين است كه اين نوع اعمال مورد مؤاخذه قرار نمى گيرند و كيفر وعقابى را به دنبال گذارند.

ب: از اين جا تفسير روايت سوم نيز روشن گرديد و آن اين كه مؤمنان در مورد برخى از نعمت هاى الهى مورد سؤال واقع نمى شوند، زيرا ممكن است مقصود اين باشد كه گروه نامبرده به خاطر اعمال بى شائبه خود شايستگى نوعى لطف و رحمت ويژه از جانب خداوند را به دست مى آورند و بدين جهت درباره برخى از نعمت هاى الهى (كه از ضروريات زندگى به شمار مى روند) مورد حساب قرار نخواهند گرفت.

ج: اكنون مى توان استثناهاى عموم روايت نخست (در همه چيز و از همه كس حساب خواهد بود) را به دست آورد، زيرا مضمون روايت اول اين بود كه از همه چيز حتى از آنچه از راه حلال به دست آمده است هم سؤال خواهد شد و اين از دو نظر گسترش دارد:

1. چه در راه خدا به كار رفته باشد و چه در راه خدا به كار نرفته باشد.

2. فرقى ميان مؤمنان وغير مؤمنان نيست.

و چون اين دو جهت در روايات دسته دوم و سوم آمده است(كه از آنها سؤال نخواهد شد) در نتيجه معنى كلى و عام دسته نخست به وسيله اين دو دسته روايات استثنا داشته، تخصيص مى خورد.

4. آيا حساب همگانى است؟

مسأله ديگرى كه در رابطه با سؤال وحساب مطرح است، عموميت يا همگانى بودن سؤال وحساب است و اين كه آيا همه انسانها مورد سؤال و حساب قرار مى گيرند يا اين كه برخى بدون محاسبه كيفر و پاداش مى بينند.