رشته سؤالات ازبندگان خود، وضعيت آنان را از نظر كارهاى خوب و بد و استحقاق پاداش و كيفر، به دست آورد، زيرا همان گونه كه در سؤال اشاره شد، خداوند از همه چيز آگاه است و از اين نظر هيچ گونه نيازى به تشكيل محكمه حساب در كار نيست، بلكه مقصود از محاسبه و بررسى اعمال بندگان چيز ديگرى است و آن اين كه«عدل وجود و حكمت» الهى براى همگان كاملاً روشن گردد وحتى آنان كه در دنيا در اين مورد شك و ترديد داشته و يا آن را جدى و مهم تلقى نمى كرده اند، آشكارا عدل ورحمت الهى را مشاهده نمايند و ديگر جاى هيچ گونه اعتذار واعتراضى براى كسى باقى نماند.

از اين نظر مى توان گفت مسأله«حساب» در سراى ديگر، بسان امتحان و آزمايش بندگان در دنيا است آزمايش و امتحان به گونه متداول در ميان انسانها براى كسب آگاهى و اطلاع نسبت به حالات افراد يا امور ديگر است ولى يك چنين غرض در مورد آزمايشهاى الهى مورد ندارد، بلكه امتحانهاى خداوندى براى خود علل و انگيزه هايى دارد كه يكى از آنها اتمام حجت بر بندگان است«تا سيه روى شود آنكه در او غش باشد».[1]

2. حسابرس كيست؟

بر پايه اصل توحيد همه عوامل و اسباب، به آفريدگار يكتا منتهى مى شوند و او مبدأ همه هستى ها و مسبب الأسباب است.

حال سخن در اين است كه آيا همان گونه كه خداوند در نظام دنيوى، جهان را بر پايه قانون