آرى در اين جا سؤال ديگرى مطرح است و آن اين كه هدف از اين بازگشت چيست؟ آيا پس از تعلق روح به بدن دنيوى، وبرقرار شدن مجدد تعلق تدبيرى، نفس، حركت استكمالى مى پذيرد، و آيا اصولاً براى انسانهاى صالحى چون پيامبر و افراد طغيانگرى چون فرعونيان مراحلى از فعليت و كمال كه آن را دريافت نكرده باشند متصور است تا به هنگام رجعت، حركت استكمالى براى آنان تحقق پذيرد، يا اين كه آنان همه درجات ومراتب فعليت ها را درنورديده و بنابراين حركت استكمالى براى آنان متصور نيست؟

اين سؤالى است در خور دقت و تأمل، ولى پاسخ به آن، ارتباطى به سؤال مورد بحث ندارد، هدف اين است كه روشن شود كه تناسخ ورجعت از دو مقوله اند چنان كه روشن گرديد ولى ما اين سؤال را در بحثهاى آينده در فرصتى مناسب پاسخ خواهيم داد.[1]

در اينجا لازم است به خيانت تاريخ نگارى، در نگارش تاريخ علم كلام اشاره كنيم، و او احمد امين مصرى است كه در كتاب«فجر الإسلام» شيعه را متهم به اعتقاد به تناسخ كرده است[2]، در حالى كه كتابهاى كلامى شيعه از روز نخست، تناسخ را به شدت ردّ كرده اند.

3. سنت الهى و بازگشت انسان به اين دنيا

قرآن كريم در مواردى از احياى مردگان و بازگشت نفوس (اعم از انسان وغير انسان) پس از مفارقت از بدن به اين دنيا گزارش مى دهد.[3]