امكان ذاتى آن ندارد، بلكه به خاطر تضاد با حكمت حق، وقوع آن را نفى مى كند . در اين جا شايسته است كه به تحليل آنها بپردازيم.

اين شبهات سه گانه عبارتند از:

1. معاد از قبيل اعاده معدوم است.

2. شبهه اى به نام آكل و مأكول.

3. معاد انسان و جهان كارى بيهوده است.

اينك به بررسى شبهات ياد شده مى پردازيم:

1. معاد اعاده معدوم است

اين اشكال توجه دو گروه را به خود جلب كرده است:

يكى گروهى كه معاد را به طور كلى انكار نموده اند، و ديگرى آنان كه فقط به معاد روحانى معتقد گرديده و معاد جسمانى را منكر شده اند.

اين دو گروه مى گويند پس از مرگ، بدن، صورت و اعراض آن به كلى نابود و معدوم مى گردد و در اين صورت زنده شدن آن در سراى ديگر از قبيل اعاده معدوم خواهد بود كه از نظر عقل امرى محال و غير ممكن است.

پاسخ اشكال از نظر متكلمان

متكلمان در پاسخ اين اشكال گاهى اعاده معدوم را ممكن دانسته اند و گاهى نيز گفته اند زنده شدن بدن در قيامت از قبيل اعاده معدوم نيست و به اصطلاح فنى هم صغراى دليل مخالف را خدشه دار نموده و هم كبراى دليل او را نادرست دانسته اند.

محقق تفتازانى پس از ذكر اين اشكال مى گويد: پاسخ اشكال اين است كه اعاده معدوم ممتنع نيست و بر فرض اين كه امتناع را بپذيريم، پاسخ اين