بنابراين سخن ياد شده را دليل بر مخالفت شيخ با معاد جسمانى دانستن، دور از واقع بينى و ناشى از تدبر كافى نكردن در كلام او است.

زنده شدن بدن امتناع ذاتى ندارد

اكنون كه معلوم شد كه مهمترين بحث در بررسى معاد جسمانى از نظر عقل ملاك نخست يعنى محشور شدن بدن در قيامت مى باشد، بايد ببينيم نظر عقل در اين باره چيست؟

در بحث از تحقق يك پديده و حادثه آنچه قبل از هر چيز نظر عقل را به خود جلب مى كند، امكان يا امتناع ذاتى آن حادثه است.

اكنون بايد ببينيم زنده شدن بدن پس از مرگ، از حوادث ممكن بشمار مى رود يا امرى است محال و ممتنع.

شكى نيست كه چنين حادثه اى از نظر عقل در شمار حوادث محال و ممتنع قلمداد نمى گردد، زيرا تحقق آن مستلزم هيچ محذور عقلى نيست.

توضيح آن كه: ملاك ممتنع بودن يك حادثه اين است كه يا خود از قبيل اجتماع يا ارتفاع دو نقيض باشد و يا آن كه به نحوى به يكى از آن دو باز گردد. مثلاً اگر دور و تسلسل در سلسله علل، از نظر عقل ممتنع است براى اين است كه بازگشت آن به اين است كه يك موجود هم علت باشد و هم نباشد، يا هم مثلاً تحقق داشته باشد و هم نداشته باشد، يا هم هستى آن هستى رابطه ووابسته به غير باشد، وهم اين گونه نباشد وهمه اينها به اجتماع دو نقيض باز