در جاى خود نظر خويش را در باب نحوه تأثير وسائل توليد در روابط اقتصادى و تأثير روابط اقتصادى در ديگر شؤون جامعه بيان كرده ايم و در اينجا به طور اجمال يادآور مى شويم كه تكامل ابزار توليد يكى از عوامل مؤثر در تحول و پيشرفت اجتماع بشرى است، ولى در كنار آن، عوامل سازنده ديگرى نيز وجود دارد كه به طور گسترده به ذكر آن پرداخته ايم.

2. در تصميم گيريها بايد همه جوانب را در نظر گرفت

بيشتر نويسندگان ماركسيست از طرح اين اصل نتيجه ياد شده را مدّنظر قرار داده و مى گويند به حكم تأثير متقابل هركار اجتماعى در ديگرى، بايد در تصميم گيرى، تمامى جوانب و شرايط كار ملاحظه شود.

تئوريسين نوظهور ماركسيسم، موريس كنفورت، مى نويسد: اصل ملاحظه اشيا در مناسبت با شرايط و ظروف واقعى، نه مجزا از شرايط و ظروف، براى جنبش كارگر در تصميم گيرى راجع به مقدماتى ترين مسائل خط مشى، هميشه اهميت اساسى دارد. گاه براى بخشى از كارگران، مى شود گفت درست است كه اعتصاب كنند وگاه مى شود گفت كه درست نيست. اين امور را بايد بر حسب ظروف واقعى آن ملاحظه نموده و در باب آن قضاوت كرد. همين طور، گاه روش درست آن است كه بگوييم يك اعتصاب را بايد ادامه وگسترش داد و گاه درست آن است كه بگوييم آن را خاتمه دهند.

آن دسته از رهبران طبقه كارگر كه مى كوشند خط مبارزه را تنها بر مبناى اصول كلى و بدون محسوب داشتن ظروف بالفعل (يعنى بدون اينكه همين خط مشى مى تواند بر حسب ظروف مشخص در موردى درست و در مورد ديگر نادرست باشد) استوار گردد و پيش برند، فاقد شايستگى كافى و ارزش والاى