مورد دو پاسخ دارد:

1. مختار كسى است كه فعل او از اراده اش ناشى مى گردد نه آن كس كه اراده او نيز به اراده و خواست او تحقق مى يابد زيرا اگر ملاك اختيار اين باشد كه اراده نيز امرى ارادى بوده و مسبوق به اراده ديگر باشد اراده خدا عين ذات او نخواهد بود و قادر كسى است كه اگر اراده كارى را نمود، آن كار از او صادر گردد و اگر اراده آن را نكرد صادر نگردد نه آن كسى كه هرگاه اراده كارى را اراده نمود آن را انجام دهد و اگر اراده آن كار را اراده نكرد انجام ندهد.

2. صفت مراد بودن براى خود اراده مانند صفت آگاهى براى علم و هستى براى وجود «لازم بودن براى «لزوم» است كه تسلسل در آنها بستگى به اعتبار و فرض ذهن دارد و با خوددارى ذهن از اعتبار منقطع مى گردد زيرا ترتب علّى و معلولى ميان آنها نيست».[1]

توضيح دو پاسخ صدرالمتألهين

الف: ملاك و معيار اختيارى بودن كارى اين است كه آن فعل مسبوق به اراده باشد، نه اين كه اراده آن فعل نيز مسبوق به اراده ديگرى باشد تا تسلسل اراده ها لازم آيد زيرا واجب الوجود تعالى متصف به اراده ذاتى و ازلى مى باشد پس اراده او از ذات هستى وى سرچشمه مى گيرد و مسبوق به اراده ديگرى نيست و در عين حال بدون شك آفريدگار يكتا عالى ترين مرتبه اختيار را دارا است. در حالى كه اگر فاعل مختار كسى باشد كه اراده او بر كارى مسبوق به اراده ديگرى باشد. ديگر اراده، صفت ذات خدا نخواهد بود. گذشته بر اين،