خلاصه راز جاودانگى بعضى از انسانها در جهنم در دو عامل خلاصه مىشود: 1- كفر و شرك 2- تناسب كيفرها با اعمال. عذاب متناسب براى كسى كه در طول عمر خود به انكار حق پرداخته و خدا را نافرمانى كرده است، و انكار و عصيان خدا را سيره مستمر و شيوه عملى دايمى خويش قرار داده، عذاب جاويد است. اين شبهه نظّام معتزلى كه بقاى انسان به طور ابد در بهشت، مانند بقاى خداوند مىشود، از اين رو، قابل قبول نيست، رد مىشود، زيرا باقى ماندن انسان در بهشت به سبب خداوند بوده و خداوند انسان را در بهشت باقى و ابدى مىگرداند، در حالى كه باقى ماندن خداوند به توسط كسى نيست. مجازاتهاى اخروى از نوع مجازاتهاى قراردادى جوامع بشرى نيست، بلكه حتى يك درجه از مكافات دنيوى هم كه از نوع علّى و معلولى مىباشد بالاتر است. و از نوع عينيت و اتحاد است؛ يعنى اعمال انسان صورت ملكوتى و باطنى دارد كه در قيامت به صورت مجسم ظاهر شده و تحقق عينى مىيابد، و جزو جدا ناشدنى انسان گشته و همواره با او خواهد بود. پرسش 1- چه عواملى موجب جاودانگى انسان در جهنم مىشود؟ 2- اشكال و پاسخ نظّام معتزلى و هشام را درباره خلود انسان بنويسيد. 3- انواع مجازاتها را نام برده و بگوييد عذاب اخروى از كدام نوع آن مىباشد؟ 4- درباره تجسم اعمال به اختصار توضيح دهيد.