***

افعال خداوند

«افعال» جمع «فعل» و اصطلاحى است كلامى كه متكلّمان درباره آن، مباحثى فراوان طرح كرده‌اند. از اين مباحث است آنكه افعال خداوند چگونه‌اند و آيا از نوع فعل بندگان‌اند يا نه و آيا هدفى دارند و اگر هدفى دارند، آيا هدف، به خداوند عايد مى‌شود و ديگر آنكه آيا افعال خداوند از نوع ابداع‌اند يا تخليق و ....

متكلمان اماميّه بر آن‌اند كه همه افعال خداوند، هدفمند و حكيمانه‌اند. فعل بى‌هدف، عبث است و عبث از خداى حكيم سر نمى‌زند و اين هدف، يا منفعت آفريدگان است و يا دفع ضرر از آنها؛ زيرا نفع و ضرر و حاجتمندى به ساحت الهى راه ندارد (فرهنگ معارف اسلامى‌، 1/ 253؛ كشف المراد، 331؛ محاضرات فى الالهيات‌، 1/ 235- 233).

آيات بسيارى از قرآن كريم بر هدفدار بودن خلقت انسان و آسمانها و زمين تأكيد مى‌كنند (مؤمنون‌/ 115؛ دخان‌/ 38؛ ص/ 37).

***

اقسام شناخت: گونه‌هاى آگاهى‌

شناخت انسان از گذر ملاك‌هايى تقسيم‌پذير است.

يكى از اين ملاك‌ها، چگونگى حصول است‌

كه شناخت را به چهار گونه تقسيم مى‌كند:

الف. شناخت سطحى يا عمومى:

شناختى است كه انسان از پيرامون خود با حواسّ ظاهرى حاصل كند و آسان‌ترين و عمومى‌ترين گونه شناخت است (شناخت‌، 33).

ب. شناخت علمى:

شناختى است كه حصول آن نيازمند آموزش‌ها و اسبابى ويژه است. اين گونه شناخت در دسترس همگان نيست و داراى ويژگى‌هايى از اين قرار است: 1. با امور عينى هماهنگ است؛ 2. امور خارجى را توضيح مى‌دهد؛ 3. از روش استدلالى بهره‌مند است؛ 4. اصول و مفاهيم كلى را مطرح مى‌كند و مشاهدات را طبقه‌بندى مى‌سازد و رابطه پديده‌ها را بر مى‌تاباند؛ 5. برآيند آن دانشى نو به انسان مى‌دهد؛ 6. از گذر پژوهش روشمند و منظم حاصل مى‌آيد؛ 7. كيفيت پديده‌ها را به صورت كمّى مشخص مى‌سازد.