يوم الفصل: تعبيرى قرآنى براى قيامت‌

به معناى روز جدايى است و قرآن بارها از اين تعبير براى قيامت بهره برده است (صافّات/ 21؛ دخّان/ 40؛ مرسلات/ 13، 14 و 38؛ نبأ/ 17). براى اين تعبير قرآنى وجوهى برشمرده‌اند: جدايى حقّ از باطل؛ جدايى مؤمنان از كافران؛ جدايى پدر و مادر از فرزندان؛ جدايى برادر از برادر (پيام قرآن‌، 5/ 56؛ تفسير نمونه‌، 26/ 25). محتمل است مراد از يوم الفصل، «روز داورى» باشد؛ زيرا چون قاضى، داورى مى‌كند و حكم مى‌دهد و كشمكش را پايان مى‌بخشد، حكم او را «فصل» مى‌خوانند؛ بدين معنا كه مخاصمه را پايان داده است (الميزان‌، 20/ 166).

***

يوم القيامة

از نام‌هاى مشهور و غالب رستاخيز است كه هفتاد بار در قرآن كريم آمده است. اين نام نيز همچون نام‌هاى ديگر رستاخيز به وصف و معنايى ويژه از آن روز اشاره دارد (نثر طوبى‌، 2/ 320؛ المحجّة البيضاء، 8/ 330).

قيامت روزى است كه همه مردگان به امر خداوند زنده مى‌شوند و از قبرها بر مى‌خيزند و در صحراى محشر حضور مى‌يابند تا به حساب كردارشان رسيدگى شود و هر كس به آنچه كرده است، جزا ببيند (نثر طوبى، 2/ 320). اينكه چرا رستاخيز را «قيامت، گفته‌اند، از آن روى است كه در آن روز، مردمان در پيشگاه خداوند به پا مى‌خيزند و بازخواست مى‌شوند (مطفّفين/ 6؛ پيام قرآن‌، 5/ 33).

اهل معقول بر آن‌اند كه قيامت بر دو قسم است: قيامت صغرى و قيامت كبرى (فرهنگ معارف اسلامى‌، 3/ 1554). آدمى پس از مرگ، به دو عالم پاى مى‌نهد: يكى قيامت صغرى يا «عالم برزخ» كه همچون دنيا، پايان مى‌پذيرد و ديگر، قيامت كبرى كه جاويدان است و تنها ويژه كسانى خاص نيست؛ بلكه همه آفريدگان آن را خواهند ديد. در نظرگاه قرآن، وقت قيامت تنها بر خدا معلوم است و هيچ كس جز او نمى‌داند قيامت چه هنگام پيش مى‌آيد (اعراف/ 187). به وقت قيامت، تغييرى بنيادى براى همه جهان پيش مى‌آيد و خورشيد و زمين و ستارگان دگرگون مى‌شوند (ابراهيم/ 48).

***