آيين
اسلام ارجى بسيار بر علم و طلب علم مىنهد و آن را مقدمهاى براى كسب معرفت قلبى و
تكامل روحى مىداند (مجادله/ 11). ترغيب و تشويق بىنظير اسلام به طلب علم، موجب
گشت تا مسلمانان با شور و شوق فراوان به دانشهاى گوناگون رو كنند و با فرهنگ و
دانش ديگر ملل نيز آشنا گردند. فهم قرآن و راه يافتن به باطن اين كتاب ژرف آسمانى،
از مهمترين رويكرد گسترده مسلمانان به علم بوده است. مسلمانان، علوم خويش را با
پژوهش قرآنى و جست و جو در معانى و مفاهيم آيات قرآن آغازيدند. نخستين شهر
مسلمانان كه جنب و جوش علمى در آن پيدا شد، مدينه بود و نخستين مركز علمى مسلمانان
مسجد بود. مسلمانان در مسجد مىنشستند و درباره معانى قرآن و سنت و صفات خداوند
متعال گفت و گو مىكردند.
نخستين
معلّم اسلام نيز شخص پيامبر اسلام 6 بود (خدمات
متقابل اسلام و ايران، 439؛
كارنامه اسلام، 26).
تقسيمبندى
علوم:
دانشمندان
مسلمان، با الهام از تأكيدهاى دين اسلام بر يادگيرى علوم و نيز با توجه به سير
تحولات و تطورات علوم در جامعه اسلامى، دستهبندى زير را پيش كشيده و علوم را به
چهار دسته تقسيم كردهاند: 1. علومى كه موضوع آنها، اصول و فروع اسلام است و به
قرآن و سنّت استناد مستقيم دارند، مانند علم كلام و فقه؛ 2. علومى كه ابزار علوم
دسته نخستاند، مانند منطق و اصول فقه؛ 3. علومى كه از كتاب و سنّت برنخاستهاند و
دينى نيستند، ولى آموختن آنها براى زندگى فردى و اجتماعى مسلمانان واجب است، مانند
دانش سياست و تجارت؛ 4. علومى كه جزو علوم پيش گفته نيستند؛ ولى به گونهاى راهى
به ميان مسلمانان يافتهاند، مانند علم نجوم (ر. ك.
آشنايى با علوم اسلامى، 9).
***
عوامل ايمان
مراد
از «عوامل ايمان» چيزهايى است كه در انسان، ايمان مىآفرينند و مايه بالندگى و
شكوفايى آناند. مهمترين آنها عبارتاند از: