خداوند
حكيم آدمى را براى بندگى خويش آفريده و به او توان انتخاب و اختيار بخشيده است.
كسانى كه از روى اختيار راه بندگى در پيش گيرند، به كمال مىرسند و در آن سراى، از
نعمتها و پاداشهاى بيكران الهى بهره مىبرند؛ امّا كسانى كه از بندگى خدا روى
برتابند و راه زشتكاران و گناه و نافرمانى در پيش گيرند، از تقرّب به خدا باز مىمانند
و دچار خشم و غضب و كيفر الهى مىشوند. اينان در عالم برزخ و محشر و آخرت، گرفتار
كيفر عقايد و رفتارها و اعمال خويش خواهند بود.
همان
سان كه معاد، روحانى و جسمانى است، كيفر و پاداش نيز هم روحانى است و هم جسمانى:
[عذاب
روحانى و عذاب جسمانى]
الف.
عذاب روحانى:
مراد،
مجموعهاى از كيفرها است كه روح و جان آدمى را مىآزارند. اين كيفرها به ظاهر اثرى
مستقيم بر جسم نمىنهند. نيز محتمل است كه بر روح و جسم- هر دو- اثر نهند. برخى از
كيفرهاى روحانى عبارتاند از: غم و اندوه جانكاه و حسرت بىپايان (حج/ 22)، سرزنش
خداوند (مؤمنون/ 107 و 108)، رسوايى و بىپناهى (آل عمران/ 192)، شماتت خازنان
دوزخ (مؤمن/ 49 و 50)، نعره وحشتناك و خشمآلود دوزخ (فرقان/ 12)، مواجهه با
فرشتگان خشن و سختگير (تحريم/ 2) و گفتوگوى آزاردهنده و حسرتزا با بهشتيان
(اعراف/ 44).
ب.
عذاب جسمانى:
كيفرهايى
كه مستقيم بر جسم آدمى فرود مىآيند، چند دستهاند:
1.
عذابهاى بدنى سخت و دردآور:
از
برخى آيات قرآنى برمىآيد كه عذاب دوزخ چنان دردآور و جانكاه است كه گناهكار حاضر
است فرزندان و همسر و خويشان و همه زمينيان را فدا كند و در برابر، از عذاب رهايى
يابد (معارج/ 14- 11). نيز در قرآن آمده است كه هيچ كس را همچون او به بند
نمىكشند و عذاب نمىدهند (فجر/ 25 و 26).
2.
خوراكىها و نوشيدنىها:
از
سختترين عذابهاى جسمانىِ دوزخيان، خوردن و نوشيدن است. آنان بر اثر خوردن و
آشاميدن آنچه برايشان فراهم شده است، به سختى دچار درد و رنج مىشوند. از آن
خوردنىها و آشاميدنىها است: زقّوم يا