آن مى‌داند كه جامعه انسانى را به سوى قسط و عدل برند (حديد/ 25) و به پيامبر اسلام 6 فرمان مى‌دهد: «بگو پروردگارم مرا به قسط و عدل امر فرموده است.» (اعراف/ 29) قسط و عدل آن‌گاه پاى مى‌گيرد كه نظام قانونگذارى، دادگرانه باشد و ديگر آنكه قوانين با دادگرى اجرا گردند.

نمونه‌هايى از عدل تشريعى:

الف. در نظام قانونگذارى اسلام شخص نابالغ و مجنون از تكليف فارغ است؛ زيرا اين دو، توان بدنى و نيروى عقلانى بايسته تكليف را ندارند. ب. اسلام تكليفى بر ننهاده است كه مكلّفان نتوانند و بدين روى، روزه بر بيماران واجب نيست و چون آب پيدا نشود، تكليف وضو ساقط است و كسى كه ايستاده نمى‌تواند، مى‌بايد نشسته نماز بگزارد و به طور كلّى هيچ حكم شاق و حرجى در قوانين اسلام نيست (حج/ 78).

ج. برخى امور حرام، در حال اضطرار، مباح مى‌گردند و پيامبر اسلام 6، بنابر روايت، نُه امر را از امّت خويش برداشته است (بحارالانوار، 5/ 303).

***

عدل تكوينى‌

بدين معنا است كه نظام هستى و جهان آفرينش بر عدل استوار است و خداوند هر موجودى را بر جاى شايسته نشانده و وجود و كمال بايسته را بدو عطا كرده است. قرآن كريم، بر اين حقيقت بارها به اشارت و صراحت پاى فشرده است (انعام/ 73؛ يونس/ 5؛ ابراهيم/ 19؛ حجر/ 85؛ نحل/ 3؛ عنكبوت/ 44؛ روم/ 8؛ زمر/ 5؛ دخّان/ 39؛ جاثيه/ 22؛ احقاف/ 3؛ تغابن/ 3؛ رحمن/ 7).

روايات بزرگان معصوم (ع) نيز از اين موضوع سخن گفته‌اند؛ مثلًا در روايتى رسول خدا 6 فرموده است: «آسمان‌ها و زمين با عدل برپايند.» (تفسير صافى‌، 2/ 638؛ مجموعه آثار شهيد مطهّرى‌، 1/ 59) از جلوه‌هاى عدالت در آفرينش، نظم و هماهنگى حاكم بر هستى است (تفسير نمونه‌، 18/ 482).

***

عدل جزائى: عدالت در كيفر و پاداش‌

به معناى دادگرى خداوند در كيفر و پاداش بندگان هنگام رستاخيز است. خداوند به‌