ضلالت چنين مى‌شود: ضلالت همان كيفر و مجازات است. گروهى ديگر گفته‌اند، مراد از ضلالت اين است كه خداوند به دليل پاى‌فشارى برخى انسان‌ها بر گناه، مقدّمات و اسباب رسيدن به مقصود را برايشان از ميان مى‌برد يا آن را برايشان فراهم نمى‌كند و اين را «خذلان» يا «سلب توفيق» گويند. گروه سوم بر اين باورند كه اضلال خداوند ويژه كسانى است كه اوصاف و شرايطى معيّن دارند و قرآن كريم از مهم‌ترين اين اوصاف ياد كرده است:

كفر، ظلم، فسق، دروغ، اسراف و كفران.

اين اوصاف، پيامدهايى دارند كه دامان آدمى را مى‌گيرند و بر چشم و گوش و خرد وى پرده مى‌اندازند و او را به ضلالت مى‌كشانند. بدين سان، مضل بودن خداوند به اين معنا است كه چنين آثارى را به اوصاف ياد شده داده است. روشن است كه اين كار خداوند، با اختيار و آزادى بندگان ناسازگار نيست (تفسير نمونه‌، 19/ 459).

كسانى كه مشمول اضلال الهى مى‌شوند، در حقيقت، خود، با ناشايستگى به سوى آن رفته‌اند و از اختيار و آزادى برخوردار بوده‌اند. ضلالت الهى، در حقيقت مكمّل و پيامد چيزى است كه خود شخص برگزيده است و بدين روى، ضلالت نه جبرى است و نه بى‌دليل و نتيجه خواست خود آدمى است (همان، 10/ 33).