صفات امام (ع): ويژگى‌هاى امام معصوم‌

بنابر باورهاى شيعيان، امامان دوازده‌گانه (ع) داراى صفات ويژه‌اى هستند كه آنان را از ديگر مردم متمايز مى‌سازند. اين صفات را مى‌توان «شرطهاى امامت» نيز نام نهاد؛ زيرا هر كس منصب الهىِ امامت را برعهده گيرد، بايد از آنها برخوردار باشد. برخى از اين صفات، ظاهرى و جسمانى‌اند و برخى ديگر، باطنى و معنوى. از صفات جسمانى امام، سلامت از بيمارى‌ها و عيب‌هايى است كه باعث انزجار مردم مى‌شوند؛ مثلًا هيچ گاه امام (ع) به بيمارى‌هايى مانند جذام و پيسى دچار نمى‌شود. از صفات باطنى امام (ع)، پاكى از نقايص نفسانى و خوى‌هاى ناپسند- مانند نادانى، ديوانگى و حسادت- است (ارشاد الطّالبيين‌، 375- 325). امامت، مقامى آسمانى است و يك منصب دنيوى و معمولى نيست. كسانى كه به اين منصب مى‌رسند، منصوبِ خداوند متعال‌اند و از اين رو، بايد به اصول فضايل نفسانى؛ يعنى حكمت، شجاعت و عفّت- كه جمع آنها «عدالت» است- آراسته باشند. دانشمندان شيعه، صفات فراوانى براى امامان (ع) برشمرده‌اند كه برخى از مهم‌ترين آنها عبارتند از:

1. عصمت:

صفت عصمت (عصمت) مهم‌ترين شرط رهبران الهى- يعنى پيامبران، اوصيا و امامان- است؛ زيرا وظيفه اصلى آنان راهنمايى مردم به رستگارى دنيوى و اخروى است. اگر رهبران الهى، معصوم نباشند، خود، نيازمندِ كسانِ ديگرى مى‌شوند تا راهنمايى گردند.

وانگهى، مردم فقط هنگامى از رهبران، با جان و دل، پيروى مى‌كنند كه به آنان اعتماد كامل داشته باشند، و اعتماد كامل زمانى حاصل مى‌شود كه بدانند رهبرانشان از گناه و خطا و اشتباه، معصوم و محفوظاند.

در قرآن كريم نيز تصريح شده است كه امامت، عهدى است الهى و به ستمگران نمى‌رسد (بقره/ 124). هر كس معصوم نباشد، دست كم، ستمى به خود كرده است و از اين رو، شايسته مقام امامت نمى‌شود. روايات بسيارى نيز به عصمت امامان (ع) تصريح كرده‌اند؛ مانند روايتى كه امام على (ع) مى‌فرمايد: «از نشانه‌هاى امام اين است كه معلوم شود از گناه- كوچك و بزرگ- معصوم است و در حكم كردن نمى‌لغزد و در پاسخ دادن به خطا