دين‌شناسى: دانش شناخت دين‌

دانشى است كه باورهاى دينى را تبيين مى‌كند و سويه‌هاى گوناگون دين را بازمى‌شناساند. دين‌شناسى سنّتى يا علم كلام، به بررسى اصول دين بسنده مى‌كند؛ امّا دين‌شناسى جديد، شاخه‌هاى متعدّدى دارد: روان‌شناسى دين، جامعه‌شناسى دين، هنر دينى، ادبيّات دينى، اسطوره‌شناسى، مردم‌شناسى دينى، تاريخ دين، دين‌شناسى تطبيقى، پديدارشناسى دينى، كلام فلسفى، معرفت‌شناسى دينى و فلسفه دين (تجربه دينى و مكاشفه عرفانى، 100- 85). قلمرو دين‌شناسى به معناى عام، شامل علوم فقهى و هر علمى نيز هست كه يك سوى آن انديشه دينى است؛ چنان كه علوم انسانى اجتماعى مانند جامعه‌شناسى و روان‌شناسى و تربيت را نيز در بر مى‌گيرد كه نسبتى وثيق و عميق با انديشه و منش دينى دارند. اگر اين دانش‌ها به دين عرضه گردند يا دين و ديندارى به آنها عرضه شود، آنچه فراچنگ مى‌آيد، در قلمرو دين‌شناسى جاى مى‌گيرد (دين پژوهى معاصر، 48).

رويكردهاى دين‌شناسى معاصر:

در عصر حاضر سه رويكرد عمده در عرصه دين‌شناسى وجود دارد: الف. رويكرد سنّتى كه ويژگى بنيادى آن تصلّب بر يافته‌ها و داشته‌هاى پيشين است و از نوآورى و تحوّل مى‌هراسد. ب. رويكرد مقابل سنّتى كه با ادّعاى تجدّد، امّا متأثّر از معرفت‌شناسى غربى به تازگى پا به عرصه مطالعات دينى نهاده است و آن را «جريان متجدّد» مى‌خوانند. ج. رويكردى كه نه به مواريث گذشته دين‌شناسى تعصّب مى‌ورزد و نه از آن انقطاع مى‌جويد و ساختارشكنى مى‌طلبد. اين رويكرد را مى‌توان «جريان مجدّد» نام نهاد كه در پى گشودن راهى ميان تصلّب و تجدّد است.

پرچمداران اين جريان شخصيّت‌هاى برجسته علوم دينى معاصر همانند امام خمينى (ره) و علّامه طباطبائى (ره) هستند.

جريان مجدّد سعى دارد با بهره‌گيرى از ذخاير پيشين و مواريث سلف، از آورده‌هاى ديگر ملل نيز سود بَرَد و با اعتماد به نفس، در ثروت علمى بشر سهم گذارى كند و به بهانه نوآورى، گذشته خود را يكسره از كف ندهد.

مهم‌ترين مسائل دين‌شناسى:

الف.

چيستى دين؛ شامل تعاريف و گوهر دين، اهداف، قلمرو و كاركردهاى دين، پلوراليزم دينى، كمال، جامعيّت و جاودانگى دين،