(فيزيكى، شيميايى، صنعتى، توليد و. . .) از معبر دانشگاه گذشته و در مراكز و نهادها مشغول به كار شده‌اند. در اين جا به جز پزشكان تمركز عمدتاً بر نقش دانشگاهيان و دانشجويانى است كه در مقطع دفاع مقدس نقش‌آفرينى كرده‌اند، نه نيروهاى تخصصى مراكز و نهادها. همچنين از زنان دانشگاهى و متخصّص [1]نيز از آن رو كه در بخش مستقلى مورد بحث قرار گرفته‌اند، سخنى به ميان نخواهد آمد.

دانشگاه‌ها در شرايط جنگى به چند صورت مى‌توانند بنيۀ دفاعى كشور را تقويت كنند. اوّل، انتقال فيزيكى پتانسيل دانشگاه‌ها به ميدان‌هاى رزم، دوم، انتقال پتانسيل علمى دانشگاه‌ها به مراكز تحقيقات نظامى و فعاليت‌هاى پشتيبانى در عقبه‌ها، سوم، تزريق پيشنهادها، نيازها و برنامه‌هاى دفاعى و جنگى به پيكرۀ دانشگاه‌ها و ارائۀ جهت‌گيرى دفاعى به دانشگاه‌ها. [2]

متأسفانه در بُعد سوم-چه در زمان دفاع مقدس و چه در شرايط حاضر - كارى جدّى صورت نگرفته است، لذا بحث در بارۀ نقش دانشگاه‌ها در دفاع مقدس بر دو بعد اوّل متمركز خواهد شد. همچنين مجموعۀ سهم دانشگاهيان و دانشجويان در دفاع مقدس در دو سطح بررسى مى‌شود. اوّل، نقش دانشگاهيان و دانشجويان در پشت جبهه، دوم، حضور دانشگاهيان و دانشجويان در جبهه.

1-2. نقش دانشگاهيان و دانشجويان در پشت جبهه

اعلام آمادگى براى اعزام دانشجويان، همكارى با دانشجويان رزمنده، بازديد از جبهه‌ها و تلاش‌هاى علمى و فنى و صنعتى را مى‌توان از فعاليت‌هاى دانشگاه‌ها