فصل چهارم: جلوه‌هاى حضور

اگرچه انقلاب اسلامى انقلابى به تمام معنا مردمى بود، امّا نقش روحانيت در دو محور غير قابل انكار بود؛ چنان‌كه رهبر نهضت بر آن دو صحه گذاشته است: اوّل، بسيج توده‌ها و دوّم، حفظ سلامت فكرى و سياسى انقلابيون. [1]

بهره‌مندى دفاع مقدس و نهاد روحانيت دوسويه بود، بدين معنا كه گرچه حضور روحانيون در جبهه‌هاى جنگ در خلق فضاى معنوى و روحانى جبهه و ظفرمندى رزمندگان اسلام بسيار مؤثّر بود، امّا نهاد روحانيت نيز از فضاى حاكم بر عرصه‌هاى پيكار، بهره‌ها و تجربه‌هاى زيادى اندوخت.

روحانيت با حضور خويش در جبهه‌ها، به همگان آموخت كه از درون دژهاى نفوذناپذير و از مقرهاى آسوده دستور پايدارى و مقاومت در نبرد نمى‌دهد، بلكه در سختى‌ها رزمندگان را همراهى مى‌كند، در تب جنگ آرامش مى‌يابد و همسو و هماهنگ با مجاهدان مخلص حماسه مى‌آفريند.

نقش سطوح مختلف روحانيت درحماسۀ دفاع مقدس، در محورهاى زيادى قابل بررسى است كه به برخى از آن‌ها اشاره مى‌شود: