شعر دفاع مقدّس در سير تحوّل و دگرگونى و كمال خويش،عناصر فراوانى از فرهنگ عاشورا را با همان نمود و جلوه‌اى كه پيش‌تر گفته شد،در خويش پرورده است.به‌جرأت مى‌توان گفت در تاريخ شعر عاشورايى،جز شعر عصر انقلاب،به‌ندرت مى‌توان نمونه‌هايى يافت كه ابعاد چهارگانۀ سوگ، پيام،حماسه و عرفان را در خويش نمايانده باشند.شعر دفاع مقدّس در سال‌هاى 60 تا 64 از جلوه‌هاى فرهنگ عاشورايى سرشار است كه گاه به شيوۀ مستقيم مطرح مى‌شوند،اما در سال‌هاى پس از 64 تاكنون كه پختگى‌هاى بيش‌ترى در شعر انقلاب مى‌يابيم،اشاره به فرهنگ عاشورا و بهره‌گيرى از آن غيرمستقيم است كه تحليل و تبيين ابعاد آن،مستلزم پژوهشى مستقل و گسترده‌تر است.

2.نوحه‌ها و مراثى

صحنۀ كربلا و حوادث عاشورا،تلخ و جانگداز و غم‌آورند.اين مصيبت عظيم آن‌قدر دردناك است كه در زيارت عاشورا مى‌خوانيم:

يٰا أَبٰاعَبْدِاللّٰه! لَقَدْ عَظُمَتِ الرَّزيّٖةُ وَ جَلَّتْ وَ عَظُمَتِ المُصيٖبَةُ بِكَ عَلَيْنٰا وَ عَلىٰ جَميٖعِ أَهْلِ الْإِسْلاٰمِ وَ جَلَّتْ وَ عَظُمَتْ مُصيٖبَتُكَ فِى السَّمٰواتِ عَلىٰ جَميٖعِ أَهْلِ السَّمٰوات

يا اباعبداللّه!بى‌ترديد تحمّل واقعۀ جانسوز كربلاى تو بر همگان و بر همۀ ساكنان آسمان بسيار سخت و ناگوار و گران است!

شيعه چهارده قرن بر اين مصيبت مى‌گريد،سوگوارانه مجلس عزا برپا