تـهـاجـم يـا آفند در لغت به معنى ((به ناگاه درآمدن به چيزى ، حمله كردن وروى آوردن براى غـلبـه بـر دشـمـن ))(23) و در اصـطلاح عبارت است از:((به كارگيرى قدرت دفاعى در قـالب حـمـله بـه مـنـظـور انـهـدام دشـمـن در هـر وضـعـيـتـى ))(24). در مـبـحـث اصـول جـنـگ از ايـن اصـل بـا عـنـاويـن ((اصـل تـعـرض ))، ((اصل ابتكار عمل ))، ((اصل آفند))، و ((اصل تهاجم )) سخن به ميان آمده است .(25)

اهمّيت تهاجم

تـهـاجـم از اصـولى اسـت كـه يـك فـرمـانـده مـى تـوانـد بـا تـكـيـه بـر آن ابـتـكـار عمل را در صحنه نبرد به دست گرفته ، آرايش ‌ دشمن را بر هم زند و با استفاده از موقعيت كسب شـده ، اراده خـود را بـر دشـمـن تـحـمـيـل نـمـايـد. حـمـله ، مـيـل به پيشروى را در نيروى مهاجم قوّت مى بخشد و آرايش نيروى مدافع را در هم مى ريزد. از ايـن رو بـا تـكـيـه بـر اصـل تـهـاجم مى توان هدفها را تعيين كرد، زمان و مكان و روش نبرد را انـتـخـاب نـموده ، دشمن را در موضع انفعالى قرار داد و در نهايت پيروزى را نصيب خويش ساخت .(26)

اصـل تـهـاجـم هـم از مـنـظـر اسـلام و هـم از ديـدگـاه كـارشناسان نظامى ، اهميت ويژه اى دارد. در بررسى تحركات نظامى پيامبر اكرم (ص ) در مى يابيم كه به جز غزوه هاى ((احد)) و ((خندق )) بـقـيـّه جـنـگـهـاى آن حـضـرت تـهـاجـمـى بـوده انـد و ايـن نـشـانـگـر اهـتـمـام پـيـامـبـر به اين اصل واثبات اين نظريه نظامى است كه :((بالاترين وسيله دفاعى ، تهاجم است )).(27)

امـيـر مـؤ مـنـان عـلى (ع ) ، سـپـاهـيـانـش را در عـمـل بـه ايـن اصل اينگونه سفارش مى كند:

... بـه تـاءكـيـد گـفـتـم كـه در پـيـكـار بـا آنـان ابـتـكـار عـمـل را در دست خودبگيريد و پيش از آنها، شما يورش بريد. به خدا سوگند! هر ملتى كه در قلب سرزمينش مورد تهاجم قرار گرفت ، بى هيچ استثنايى خوار و زبون شد.(28)

((گولمارفن درگوتز)) درباره اين اصل مى گويد:

سـيـاسـتـمـدارى كـه بـدانـد ابـزار جـنـگـيـدنـش آمـاده اسـت و دريـابـد كـه ورودش بـه جـنـگ غـير قـابـل اجـتـنـاب اسـت و در پـيـش دسـتـى در حمله از خود ترديد نشان دهد، در مورد كشورش مرتكب گناهى مترادف با جنايت شده است .(29)

انواع تهاجم

با توجه به اهداف ، زمان و شرايطى كه يك تهاجم در آن صورت مى گيرد، آفند اقسامى پيدا مى كند:

1 ـ 2 ـ 2 ـ تك اصلى

تـك اصـلى بـه تهاجمى گويند كه در مناسب ترين سمت معبروصولى و به قاطع ترين منطقه هـدف بـراى مـوفـقـيـت مـاءمـوريـت بـا بـه كـار گـرفـتـن مـهـم تـريـن عوامل مانورى و آتش صورت مى گيرد.(30)

در ايـن تـك ، فـرمـانـده بـه مـنـظـور تـحـمـيـل اراده و بـرتـرى بر دشمن و تاءمين نتيجه قطعى (پـيـروزى ) حـداكـثـر قـدرت رزمى خود را در زمان و مكان مناسب متمركز مى نمايد. در جريان تك اصـلى اسـت كـه تـلاش براى تصرف حساس ترين هدفهاى واقع در منطقه پدافندى دشمن ، از مناسب ترين راهها شكل مى گيرد.(31)

در غـزوه خـيـبـر، پـيـامـبـر اكـرم (ص ) بـا انـجـام يـك مـانـور سـنـجـيـده ، سـپـاه خـود را از سـمـت شـمـال بـه حـركـت درآورد و در مـنـطـقـه اى بـيـن سـرزمـيـن خـيـبـر و قـبـايـل ((غـطـفـان )) ـ از هـم پـيـمـانهاى يهود ـ اردو زد و با زمين گير كردن يهوديان فدك ، تك اصلى را متوجّه دژهاى مهمّ خيبر نمود.(32)

2 ـ 2 ـ 2 ـ تك پشتيبانى

تـكـى اسـت كـه بـه مـنـظـور پـشـتـيـبـانـى از تـك اصـلى و بـا حـداقـل نـيـروى لازم اجـرا مـى گـردد و مـنـظـور از آن فـريـب دادن دشـمـن از محل و سمت تك اصلى ، وادار كردن دشمن به استفاده از احتياط خودو تثبيت دشمن در مواضع خود و تصرف زمينى است كه مانور تك اصلى را تسهيل نمايد.

3 ـ 2 ـ 2 ـ تك فريبنده

تكى است كه به يك هدف محدود و به منظور گمراه نمودن و انحراف توجه دشمن نسبت به تك اصـلى اجـرا مـى گـردد و مـنـظور از اجراى آن وادار نمودن دشمن به ارزيابى ، گسترش و عكس العمل غلط در مقابل نيروهاى خودى و كاربرد نادرست احتياط خود مى باشد.