اَعْياص، عنوان چند تن از خاندان اموي فرزندان امية الاكبر بن عبد شمس بن عبد مناف. مادر آنان آمنه، دختر اَبان بن كليب بن ربيعه است (سدوسى، 31-32؛ ابن قتيبه، 112). نام ايشان در منابع گوناگون، كمابيشمتفاوتآمدهاستكه مهمترينآنان،اينهاست: عاص(عاصى)، ابوالعاص (ابوالعاصى)، عيص، ابوالعيص و عُوَيص (نك: بلاذري، 4(1)/2،3/263؛ابن دريد،54، 166؛ ابوالفرج، 1/8 -9؛قس:سدوسى، 31؛ كلبى، 38؛ زبيري، 98-99؛ نيز نك: S , 2 .(EIابن حزم (ص 78) ابوعمرو را نيز در شمار اعياص آورده است. از اين ميان، از عيص و عويص و ابوالعيص فرزندانى باقى نمانده است (نك: بلاذري، 4(1)/2؛ ابن حزم، همانجا؛ مونس، 86). به ابوالعاص لقب «امين» داده، و او را از حكما و شعراي قريش دانستهاند (زبيري، همانجا). گويند وي نديم قيس بن عدي بوده است (ابن حبيب، 177). از مهمترين كسانى كه به ابوالعاص نسب مىبرند، عثمان بن عفان، خليفة سوم و مروان بن حكم، سر سلسلة مروانيان را مىتوان نام برد (سدوسى، همانجا؛ كلبى، 39؛ بلاذري، 5/125). از آنجا كه نسب ابوسفيان و فرزندانش به گروه ديگري از خاندان اموي موسوم به «عنابس» مىرسد، ميان اين دو گروه (اعياص و عنابس) و هواخواهان ايشان رقابت و اختلاف سختى بر سر خلافت و تفضيل و تقدم بر ديگري وجود داشته است (ابن ابى الحديد، 1/335- 336؛ نك: مقريزي، 80 -81). برخى از نوادگان اعياص در عهد پيامبر(ص) و پس از آن عهدهدار اموري شدند و يا در غزوات و فتوحات به شهادت رسيدند (نك: كلبى، 44- 48؛ خليفه، 1/24-26). برخى از اينان نيز چون حكم بن ابى العاص در مخالفت با پيامبر(ص) شهرت يافتند (بلاذري، همانجا). مآخذ: ابن ابى الحديد، عبدالحميد، شرح نهج البلاغة، بهكوشش محمدابوالفضل ابراهيم، قاهره، 1378ق/1959م؛ ابن حبيب، محمد، المحبر، بهكوشش ايلزه ليشتن اشتتر، حيدرآباد دكن، 1361ق/1942م؛ ابن حزم، على، جمهرة انساب العرب، بيروت، 1403ق/1983م؛ ابن دريد، محمد، الاشتقاق، بهكوشش عبدالسلام محمد هارون، قاهره، 1378ق/1958م؛ ابن قتيبه، عبدالله، المعارف، بهكوشش ثروت عكاشه، قاهره، 1960م؛ ابوالفرج اصفهانى، الاغانى، بيروت، 1390ق/1970م؛ بلاذري، احمد، انساب الاشراف، ج 3، بهكوشش عبدالعزيز دوري، بيروت، 1398ق/ 1978م، ج 4(1)، به كوشش ماكس شلوسينگر، بيتالمقدس، 1971م، ج 5، بهكوشش گويتين، بيتالمقدس، 1936م؛ خليفة بن خياط، الطبقات، بهكوشش سهيل زكار، دمشق، 1966م؛ زبيري، مصعب، نسب قريش، بهكوشش لوي پرووانسال، قاهره، 1953م؛ سدوسى، مورج، حذف من نسب قريش، بهكوششصلاحالدين منجد، بيروت،1396ق/ 1976م؛ كلبى، هشام، جمهرةالنسب، به كوشش ناجى حسن، بيروت، 1407ق/ 1986م؛ مقريزي، احمد، النزاع و التخاصم فيمابين بنى اميه و بنىهاشم، به كوشش حسين مونس، قاهره، 1984م؛ مونس، حسين، توضيحات بر اطلس تاريخ الاسلام، قاهره، 1407ق/1987م؛ نيز: . S , 2 EI محمدرضا ناجى