responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه بزرگ اسلامی نویسنده : مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی    جلد : 8  صفحه : 3491
اسماعيلى‌
جلد: 8
     
شماره مقاله:3491


اِسْماعيلى‌، ابوبكر احمد بن‌ ابراهيم‌ بن‌ اسماعيل‌ جرجانى‌ 77- اول‌ رجب‌ 71ق‌/90 -1 دسامبر 81م‌، محدث‌ و فقيه‌ شافعى‌. نياي‌وي‌اسماعيل‌،خود از راويان‌بود و سهمى‌در تاريخ‌جرجان‌ ص‌ 29-30 از وي‌ مستقلاً نام‌ برده‌ است‌ نيز نك: اسماعيلى‌، /77. پدرش‌ به‌ تحصيل‌ فرزند عنايتى‌ تام‌ داشت‌ و ظاهراً خود نيز از اهل‌ علم‌ و دانش‌ بوده‌ است‌ نك: منصور، 4 - 5، 02.
چنين‌ مى‌نمايد كه‌ اسماعيلى‌ در جرجان‌ متولد شده‌ باشد؛ چنانكه‌ او خود گفته‌، در 83ق‌ در حالى‌ كه‌ كودكى‌ بيش‌ نبوده‌، همراه‌ پدرش‌ به‌ مجلس‌ حديث‌ حسين‌ بن‌ حفص‌ جرجانى‌ حاضر شده‌ است‌ /25 -26؛ سهمى‌، 90. افزون‌ بر اين‌ در همان‌ سالهاي‌ كودكى‌ به‌ رسم‌ آن‌ روزگار در مجلس‌ ديگر محدثان‌ جرجانى‌ نيز حضور مى‌يافت‌ نك: منصور، 9-01. سهمى‌ در ضمن‌ حكايتى‌ آورده‌ است‌ كه‌ وي‌ در خردسالى‌ نزد ابراهيم‌ بن‌ هانى‌ مُهلّبى‌ احكام‌ فقهى‌ را بر مذهب‌ شافعى‌ فراگرفته‌ است‌ ص‌ 6.
در بررسى‌ سفرهاي‌ علمى‌ او مى‌بايست‌ پايه‌ را بر المعجم‌ خود وي‌ و تاريخ‌ سهمى‌ نهاد. چنانكه‌ خودش‌ يادآور شده‌ است‌، وي‌ هنگامى‌ كه‌ خبر درگذشت‌ ابن‌ ضريس‌ِ رازي‌ د94ق‌ را كه‌ مشتاق‌ شركت‌ در محفل‌ او بود، دريافت‌ كرد، به‌ اصرار از خانواده‌اش‌ خواست‌ تا با سفر وي‌ براي‌ تحصيل‌ علم‌ و حديث‌ موافقت‌ كنند. و چون‌ توانست‌ نظر مساعد آنان‌ را جلب‌ كند، راهى‌ِ نسا شد و در آنجا از حسن‌ بن‌ سفيان‌ نسوي‌، محدث‌ مشهور بهره‌ گرفت‌. آنگاه‌ به‌ جرجان‌ بازگشت‌ و بار ديگر در 96ق‌ راهى‌ بغداد شد سهمى‌، 6 -7؛ نيز نك: ذهبى‌، سير...، 3/50. گذار وي‌ بر بسطام‌، ري‌، همدان‌، دينور و حُلوان‌ نيز در راه‌ اين‌ سفر بوده‌ است‌ نك: منصور، 10-16. در همان‌ سال‌ از حضور كوتاه‌ وي‌ در انبار و نيز كوفه‌ آگاهى‌ داريم‌ اسماعيلى‌، /90، 92، /82؛ سمعانى‌، /39. وي‌ در ادامة اين‌ سفر، در همان‌ سال‌ براي‌ گزاردن‌ مناسك‌ حج‌ و نيز استماع‌ از شيوخ‌ حديث‌ رهسپار مكه‌ شد اسماعيلى‌، /01. در راه‌ بازگشت‌ از مكه‌، از حضور دوبارة او در كوفه‌ و بغداد و استماع‌ حديث‌ در آن‌ دو شهر نشانه‌هايى‌ در دست‌ است‌ نك: همو، /02، /39. ابوبكر در 98 يا 99ق‌ در رويان‌ بوده‌، و در آنجا از محمد بن‌ هارون‌ رويانى‌ حديث‌ شنيده‌ است‌ همو، /97- 99، 76 و اين‌ نشان‌ مى‌دهد كه‌ وي‌ پس‌ از سفر خود به‌ عراق‌ و حجاز، به‌ ايران‌ بازگشته‌ بوده‌ است‌.
در دورة ديگري‌ از سفر، وي‌ پس‌ از 00 ق‌ بار ديگر در بغداد بوده‌ است‌ همو، /39. همچنين‌ از حضور او در ديگر شهرهاي‌ عراق‌، جزيره‌ و خوزستان‌ چون‌ بصره‌، اُبلّه‌، واسط، سامرا، تكريت‌، موصل‌، عبّادان‌، اهواز و عسكر مكرم‌ اطلاع‌ داريم‌ كه‌ مى‌بايست‌ در خلال‌ سفرهاي‌ وي‌ به‌ بغداد بوده‌ باشد براي‌ استماعات‌ او در اين‌ شهرها، نك: منصور، 24-32. درست‌ نمى‌دانيم‌ كه‌ وي‌ چه‌ هنگام‌ به‌ جرجان‌ بازگشته‌ است‌، چنانكه‌ به‌ درستى‌ آگاهى‌ نداريم‌ كه‌ حضور او در شهرهاي‌ نزديك‌ به‌ جرجان‌ چون‌ استراباد و دهستان‌ در چه‌ مرحله‌اي‌ صورت‌ گرفته‌ است‌ نك: همو، 33-34. مى‌دانيم‌ كه‌ وي‌ براي‌ استماع‌ حديث‌ بارها به‌ نيشابور رفته‌، و در آنجا از مشايخ‌ حديث‌ شنيده‌ است‌ سمعانى‌، /40. سفر او به‌ نيشابور براي‌ طلب‌ علم‌ مى‌بايست‌ در دورة جوانى‌ وي‌ صورت‌ گرفته‌ باشد نك: منصور، 39، اما از حضور وي‌ در نيشابور در 17ق‌ نيز آنگاه‌ كه‌ خود شيخى‌ مدرس‌ بود، آگاهيم‌ سمعانى‌، همانجا.
اسماعيلى‌ نام‌ 10 تن‌ از شيوخ‌ خود را در المعجم‌ آورده‌ است‌ و منصور علاوه‌ براين‌ عده‌، توانسته‌ است‌ نام‌ 0 تن‌ ديگر از مشايخ‌ وي‌ را گرد آورد نك: ص‌ 99-02. از ميان‌ اين‌ مشايخ‌ و استادان‌، كسانى‌ چون‌ ابويعلى‌ موصلى‌ اسماعيلى‌، /11، ابن‌ عقده‌ همو، /76، محمد بن‌ عثمان‌ بن‌ محمد بن‌ شيبه‌ همو، /91، ابوجعفر محمد بن‌ حسين‌ اُشنانى‌ همو، /07، محمد بن‌ عبدالله‌ بن‌ مملك‌، متكلم‌ امامى‌ كه‌ به‌ معتزله‌ گرايش‌ داشت‌ همو، /29، ابن‌ خزيمة نيشابوري‌ همو، /30، ابوخليفه‌ فضل‌ بن‌ حباب‌ جُمَحى‌ همو، /60، ابوعوانة اسفراينى‌ همو، /96 و ابوبكر احمد بن‌ اسحاق‌ صبغى‌ ذهبى‌، همان‌، 5/84 قابل‌ ذكرند.
اسماعيلى‌ گذشته‌ از فقه‌ و حديث‌، در تفسير و نيز غريب‌ القرآن‌ و غريب‌ الحديث‌ تبحر داشت‌ و ابن‌ حجر در فتح‌ الباري‌ در برخى‌ مواقع‌ از ديدگاههاي‌ او در اين‌ زمينه‌ها بهره‌ برده‌ است‌ نك: /59، /00. وي‌ همچنين‌ در نقد رجال‌ نيز دست‌ داشت‌ و نظريات‌ او در اين‌ باره‌ در المعجم‌ وي‌ و نيز ديگر منابع‌ منعكس‌ شده‌ است‌ نك: منصور، 40- 58. ابوالطيب‌ طبري‌ در حق‌ وي‌ گفته‌ است‌ كه‌ ابوبكر ميان‌ اصول‌، فقه‌ و حديث‌ جمع‌ كرده‌ بود نك: ابن‌ عساكر، 94 و حاكم‌ نيشابوري‌ از او به‌ «شيخ‌ المحدثين‌ و الفقهاء» ياد كرده‌ است‌ سمعانى‌، همانجا. سمعانى‌ نيز او را «امام‌ اهل‌ جرجان‌» خوانده‌، و گفته‌است‌ كه‌ در فقه‌ و حديث‌ مرجع‌ مردمان‌ بود نك: /39؛ چنانكه‌ ذهبى‌ او را شيخ‌ الاسلام‌ لقب‌ داده‌ است‌ سير، 6/92.
اسماعيلى‌ در فقه‌ بر مذهب‌ شافعى‌ بود و در كتب‌ طبقات‌ شافعيان‌، از فقيهان‌ آن‌ مذهب‌ شمرده‌ مى‌شد نك: عبادي‌، 6؛ ابواسحاق‌، 24؛ سبكى‌، /3؛ اسنوي‌، /0. بازمانده‌هاي‌ رسالة فى‌ العقيدة و همچنين‌ برخى‌ منقولات‌ ديگر از اسماعيلى‌، از اعتقاد وي‌ به‌ نظام‌ فكري‌ اصحاب‌ حديث‌ حكايت‌ دارد نك: ابن‌ تيميه‌، 92؛ ذهبى‌، همان‌، 6/95؛ منصور، 87-94. با اينهمه‌ ابن‌ عساكر ص‌ 92- 95 و سبكى‌ /2-3 او را از اشعريان‌ پنداشته‌اند.
در ميان‌ شاگردان‌ و راويان‌ وي‌، مى‌توان‌ از ابواسحاق‌ ابراهيم‌ بن‌ محمد اسفراينى‌ سمعانى‌، /25، احمد بن‌ على‌ ابن‌ منجوية اصفهانى‌ همو، 2/50، ابوحامد احمد بن‌ ابى‌ طاهر اسفراينى‌ سهمى‌، 9، ابوسعد احمد بن‌ محمد مالينى‌ همو، 8، سهمى‌ مؤلف‌ تاريخ‌ جرجان‌ 09، 10، ابومنصور عبدالقاهر بغدادي‌ سبكى‌، /36-37 و حاكم‌ نيشابوري‌، محدث‌ نامدار ذهبى‌، همان‌، 6/93 ياد كرد. منصور نام‌ 04 تن‌ از شاگردان‌ و راويان‌ او را فراهم‌ آورده‌ است‌ ص‌ 02- 15.
هنگامى‌ كه‌ خبر درگذشت‌ ابوبكر به‌ بغداد رسيد، سهمى‌ كه‌ خود در بغداد بود، مى‌نويسد: كه‌ فقها و محدثان‌ شافعى‌ و نيز حنبلى‌ چون‌ ابوحامد اسفراينى‌، ابوالحسين‌ ابن‌ سمعون‌، ابوالحسن‌ تميمى‌، ابوالحسن‌ دارقطنى‌، ابوحفص‌ ابن‌ شاهين‌ و همچنين‌ قريب‌ 00 تن‌ از مشايخ‌ و فقها در مسجد ابوالقاسم‌ داركى‌ چند روز به‌ سوگواري‌ نشستند و ابومحمد عبدالله‌ بن‌ احمد رُزجاهى‌ در مرثية وي‌ شعري‌ بلند سرود ص‌ 9 -2.
آثار:
الف‌ - چاپى‌: المعجم‌، كه‌ اسماعيلى‌ در آن‌ از 10 شيخ‌ خود، احاديثى‌ به‌ اسناد متصل‌ روايت‌ كرده‌ است‌. اين‌ كتاب‌ در مدينه‌ 410ق‌/ 990م‌ به‌ كوشش‌ زياد محمد منصور در جلد به‌ چاپ‌ رسيده‌ است‌. از اين‌ كتاب‌ تنها يك‌ نسخه‌ در كتابخانة ولى‌الدين‌ در استانبول‌ شناخته‌ شده‌ است‌. منصور در مقدمه‌اي‌ كه‌ بر اين‌ كتاب‌ نوشته‌، دربارة اهميت‌ آن‌ و روش‌ مؤلف‌ و همچنين‌ از سماعاتى‌ كه‌ بر روي‌ نسخه‌ ديده‌ مى‌شود و نشان‌ از اعتبار و تداول‌ آن‌ ميان‌ محدثان‌ و علما دارد، بحث‌ كرده‌ است‌ ص‌ 28-00. اين‌ كتاب‌ به‌ روايت‌ احمد بن‌ محمد برقانى‌ از طريق‌ ابوطاهر سلفى‌ در دسترس‌ ما قرار گرفته‌ است‌ نك: اسماعيلى‌، /05-07. تاريخ‌ آغاز تأليف‌ كتاب‌ جمادي‌الاول‌ 61 بوده‌ است‌ همو، /10. شوتسينگر در كتابى‌ با عنوان‌ «كتاب‌ المعجم‌ ابوبكر اسماعيلى‌» به‌ تفصيل‌ دربارة اين‌ كتاب‌ و نسخة آن‌ و خصوصاً تداول‌ نسخه‌ و سماعاتى‌ كه‌ بر آن‌ مضبوط است‌، به‌ تحقيق‌ پرداخته‌ است‌ نك: ص‌ .64-106
ب‌ - خطى‌: جزئى‌ مشتمل‌ بر احاديث‌ وي‌ همراه‌ روايات‌ ديگر محدثان‌ در كتابخانة ظاهريه‌ در دمشق‌ نگهداري‌ مى‌شود نك: 202 .GAS,I/
ج‌ - آثار يافت‌ نشده‌: مهم‌ ترين‌ اين‌ آثار عبارتند از: . المستخرج‌ على‌ صحيح‌ البخاري‌ و در برخى‌ منابع‌: على‌ الصحيحين‌ نك: ابن‌ عساكر، 94؛ ذهبى‌، تذكرة...، /48، سير، همانجا؛ سيوطى‌، /11. اين‌ كتاب‌ در جزء بوده‌ است‌ ذهبى‌، همانجا و نسخه‌اي‌ از آن‌ در اختيار ابن‌ حجر عسقلانى‌ فتح‌...، 0/04 بوده‌، و به‌ گزارش‌ منصور ص‌ 07 در 754 مورد از آن‌ در فتح‌ الباري‌ بهره‌ برده‌ است‌. منصور در مقدمة خود بر المعجم‌، برخى‌ از خصوصيات‌ اين‌ كتاب‌ را براساس‌ نقلهاي‌ ابن‌ حجر شناسايى‌ كرده‌ است‌ نك:ص‌ 68- 78. اسماعيلى‌ بر اين‌ كتاب‌ مدخلى‌ نوشته‌ بوده‌ كه‌ مورد استفادة ابن‌ حجر عسقلانى‌ در «هدي‌ الساري‌» ص‌ - و فتح‌الباري‌ /87- 88 و نيز ديگران‌ واقع‌ شده‌ است‌. . المسند الكبير، كه‌ در حدود 00 جزء بوده‌ است‌ نك: ذهبى‌، تاريخ‌...، 92؛ سبكى‌، /؛ براي‌ نقل‌ از آن‌، نك: ابن‌ حجر، همان‌، 1/93، 2/35، لسان‌...، /4. . احاديث‌ الاعمش‌ سيوطى‌، /55. . حديث‌ يحيى‌ بن‌ ابى‌ كثير ابن‌ حجر، فتح‌، /50. . رسالة فى‌ العقيدة كه‌ به‌ اهل‌ گيلان‌ ارسال‌ داشته‌ بوده‌ است‌ ابن‌ تيميه‌، 92. . العوالى‌ ابن‌ تغري‌ بردي‌، /40. . الفرائد همانجا. . مسند يحيى‌ بن‌ سعيد الانصاري‌ ابن‌ حجر، «هدي‌ الساري‌» ، 23.
گويا اسماعيلى‌ در فقه‌ نيز تأليف‌ مستقل‌ داشته‌ است‌ نك: خليلى‌، /93؛ ذهبى‌، العبر، /37.
چند تن‌ از فرزندان‌ و نوادگان‌ اسماعيلى‌ از محدثان‌ و فقهاي‌ جرجان‌ بوده‌اند:
. ابو سعد اسماعيل‌ بن‌ احمد 33- 5 ربيع‌الا¸خر 96ق‌/45- 9 ژانوية 006م‌، نزد پدرش‌ پرورش‌ يافت‌ و در فقه‌، اصول‌ فقه‌، ادبيات‌ و كلام‌ متبحر شد و به‌ تدريس‌ فقه‌ پرداخت‌. مسند مالك‌ بن‌ انس‌، تهذيب‌ النظر در اصول‌ فقه‌ و الاشربة كه‌ در آن‌ به‌ رد جصّاص‌ پرداخته‌، از تأليفات‌ اوست‌. وي‌ به‌ بغداد سفري‌ داشته‌، و در 85ق‌ به‌ حج‌ رفته‌ است‌. املاك‌ او را قابوس‌ بن‌ وشمگير مصادره‌ كرد براي‌ شرح‌ احوال‌ او، نك: سهمى‌، 33- 35؛ خطيب‌، /09؛ ابواسحاق‌، 29؛ ابن‌ جوزي‌، /31؛ ابن‌ اثير، /90؛ ذهبى‌، سير، 7/7؛ صفدي‌، /7؛ اسنوي‌، /1 -2.
. ابونصر محمد بن‌ احمد د ربيع‌الا¸خر 05/اكتبر 014، نزد پدرش‌ دانش‌ آموخت‌ و در ري‌ و همدان‌، عراق‌ و مكه‌ حديث‌ شنيد. نخستين‌ تدريس‌ او در 66ق‌ در مسجد صفاريين‌ بود و پس‌ از وفات‌ پدر، به‌ مسجدي‌ كه‌ پدرش‌ در آنجا به‌ تدريس‌ مى‌پرداخت‌، منتقل‌ شد. قابوس‌ بن‌ وشمگير چندي‌ او را به‌ زندان‌ افكند و اموالش‌ را مصادره‌ كرد براي‌ شرح‌ حال‌ او، نك: سهمى‌، 21 -22؛ ابواسحاق‌، همانجا؛ سمعانى‌، /51؛ ذهبى‌، همان‌، 7/9؛ اسنوي‌، همانجا.
. ابوالعلاء سري‌ بن‌ اسماعيل‌ بن‌ احمد 60-30ق‌/71- 039م‌، نزد پدرش‌ تحصيل‌ كرد و از جدش‌ حديث‌ شنيد. همراه‌ پدر به‌ مكه‌ رفت‌ و در آنجا و هم‌ در مدينه‌، كوفه‌، بغداد و نيز همدان‌ و ري‌ حديث‌ شنيد. در جرجان‌ فقه‌ و فرايض‌ تدريس‌ مى‌كرد براي‌ شرح‌ احوال‌ او، نك: سهمى‌، 35؛ ذهبى‌، همان‌، 7/20؛ سبكى‌، /81؛ اسنوي‌، /3
. ابومعمر مفضل‌بن‌ اسماعيل‌بن‌ احمد 60-31ق‌/71- 040م‌، در جرجان‌ متولد شد و نزد پدر وجدش‌ شاگردي‌ كرد. در بغداد و مكه‌ حديث‌ شنيد و در 86ق‌ به‌ جرجان‌ بازگشت‌. او از جدش‌ بهرة وافى‌ برد و پس‌ از آنكه‌ پدرش‌ درگذشت‌، در جرجان‌ به‌ مقام‌ افتاء رسيد. وي‌ علاوه‌ بر فقه‌ و حديث‌ در شعر نيز دستى‌ داشته‌ است‌ براي‌ شرح‌ احوال‌ او، نك: سهمى‌، 2، 35؛ ثعالبى‌، /3-7؛ سمعانى‌، /42؛ ذهبى‌، همان‌، 7/18، العبر، /76؛ سبكى‌، /1.
همچنين‌ بايد از ابوسعيد سعد بن‌ اسماعيل‌ بن‌ احمد كه‌ در مكه‌، بغداد، كوفه‌، عكبرا، همدان‌ و ري‌ حديث‌ شنيده‌ بود نك: سهمى‌، 35-36، ابوالفضل‌ مسعدة بن‌ اسماعيل‌ بن‌ احمد د رمضان‌ 44/ ژانوية 053 نك: همو، 36؛ سمعانى‌، /43، فرزند او اسماعيل‌ د 77ق‌ نك: همانجا؛ ابن‌ جوزي‌، /0؛ ذهبى‌، همان‌، /86 و ابوالحسن‌ بشر بن‌ اسماعيل‌ بن‌ احمد نك: سهمى‌، سمعانى‌، همانجاها كه‌ همگى‌ از جملة محدثان‌ بودند، ياد كرد دربارة خاندان‌ او، نك: منصور، 5 -4.
مآخذ: ابن‌ اثير، الكامل‌؛ ابن‌ تغري‌ بردي‌، النجوم‌؛ ابن‌ تيميه‌، احمد«شرح‌ حديث‌ النزول‌»، ضمن‌ ج‌ مجموع‌ فتاوي‌، رياض‌، 412ق‌/991م‌؛ ابن‌ جوزي‌، المنتظم‌، حيدرآباد دكن‌، 358ق‌؛ ابن‌ حجر عسقلانى‌، احمد، فتح‌ الباري‌، بولاق‌، 301ق‌؛ همو، لسان‌ الميزان‌، حيدرآباد دكن‌، 330ق‌؛ همو، «هدي‌ الساري‌»، همراه‌ فتح‌ الباري‌، المقدمه‌؛ ابن‌ عساكر، على‌، تبيين‌ كذب‌ المفتري‌، دمشق‌، 347ق‌؛ ابواسحاق‌ شيرازي‌، ابراهيم‌، طبقات‌ الفقهاء، به‌ كوشش‌ خليل‌ ميس‌، بيروت‌، دارالقلم‌؛ اسماعيلى‌، احمد، المعجم‌، به‌ كوشش‌ زياد محمد منصور، مدينه‌، 410ق‌/990م‌؛ اسنوي‌، عبدالرحيم‌، طبقات‌ الشافعية، به‌ كوشش‌ عبدالله‌ جبوري‌، بغداد، 390ق‌؛ ثعالبى‌، عبدالملك‌، يتيمة الدهر، بيروت‌، دارالكتب‌ العلميه‌؛ خطيب‌ بغدادي‌، تاريخ‌ بغداد، قاهره‌، 349ق‌؛ خليلى‌، خليل‌، الارشاد، به‌ كوشش‌ محمد سعيد بن‌ عمر ادريس‌، رياض‌، 409ق‌/984م‌؛ ذهبى‌، محمد، تاريخ‌ الاسلام‌، به‌ كوشش‌ عمر عبدالسلام‌ تدمري‌، بيروت‌، 409ق‌/989م‌؛ همو، تذكرة الحفاظ، حيدرآباد دكن‌، 390ق‌/970م‌؛ همو، سير اعلام‌ النبلاء، به‌ كوشش‌ شعيب‌ ارنؤوط و ديگران‌، بيروت‌، 401- 405ق‌؛ همو، العبر، به‌ كوشش‌ محمد سعيد بن‌ بسيونى‌ زغلول‌، بيروت‌،405ق‌/ 985م‌؛ سبكى‌، عبدالوهاب‌، طبقات‌ الشافعية الكبري‌، به‌ كوشش‌ عبدالفتاح‌ محمد حلو و محمود محمد طناحى‌، قاهره‌، 383ق‌/964م‌؛ سمعانى‌، عبدالكريم‌، الانساب‌، به‌ كوشش‌ عبدالرحمان‌ بن‌ يحيى‌ معلمى‌ يمانى‌، حيدرآباد دكن‌، 382ق‌/962م‌؛ سهمى‌، حمزه‌، تاريخ‌ جرجان‌، حيدرآباد دكن‌، 387ق‌/ 967م‌؛ سيوطى‌، تدريب‌ الراوي‌، به‌ كوشش‌ عبدالوهاب‌ عبداللطيف‌، قاهره‌، 285ق‌/966م‌؛ صفدي‌، خليل‌، الوافى‌ بالوفيات‌، به‌ كوشش‌ ددرينگ‌، بيروت‌، 392ق‌/972م‌؛ عبادي‌، محمد، طبقات‌ الفقهاء الشافعية، به‌ كوشش‌ يوستاويتستام‌، ليدن‌، 964م‌؛ منصور، زياد محمد، مقدمه‌ بر المعجم‌ نك: هم، اسماعيلى‌؛ نيز:
GAS;Schutzinger,H., Das Kit L b al-Mu q gam des Ab = Bakr al-Ism ? q o l o , Wiesbaden, 1978.
بخش‌ فقه‌، علوم‌ قرآنى‌ و حديث‌ رب
ن‌ * * رب 6//4
ن‌ * * رب 5//4
 

نام کتاب : دانشنامه بزرگ اسلامی نویسنده : مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی    جلد : 8  صفحه : 3491
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست