اِسْكِليپ‌، شهرستانى‌ از استان‌ چوروم‌ و شهرمركز آن‌، در دامنة كوه‌ كاواك‌، مشرف‌ بر جلگة قزل‌ايرماق‌ در تركيه‌. مساحت‌ اين‌ شهرستان‌ 678 ،1كم 2، ارتفاع‌ آن‌ از سطح‌ دريا 750 متر و مشتمل‌ بر 87روستاست‌(«دائرةالمعارف‌جديد...1»، .(YA,III/2042اIV/1503 شهر اسكليپ‌ سر راه‌ چوروم‌ - توسيا - قسطمونى‌ قرار گرفته‌، و فاصله‌اش‌ از بزرگراه‌ چوروم‌ - چانكري‌ 5 كم است‌. جمعيت‌ شهرستان‌ طبق‌ آمار 1990م‌ بالغ‌ بر 877 ،51نفر است‌ كه‌ 624 ،19نفر آن‌ در شهر اسكليپ‌ و 253 ،32نفر در روستاها زندگى‌ مى‌كنند. متوسط افزايش‌ جمعيت‌ سالانه‌ در فاصلة سالهاي‌ 1985-1990م‌، 88 درصد بوده‌ است‌ («آمار...2»، .(26 نام‌ قديم‌ شهر، اسكولپه‌3 بوده‌ است‌ YA,) .(III/2099
كوه‌ كوس‌4 با ارتفاع‌ 087 ،2 متر در اين‌ منطقه‌ قرار دارد. قسمت‌ كوهستانى‌ منطقه‌، جنگلى‌، و هواي‌ آن‌ در تابستان‌ اندكى‌ گرم‌ و در ؛«دائرةالمعارف‌ XX/251ŠÃÛí¤—é¤‘ãõóÿ¤Ž¢Ä)–¨ñ¢—ãõö‘—¨õ¥ جديد»، همانجا).
اسكليپ‌ در طول‌ تاريخ‌ دستخوش‌ تحولات‌ مهمى‌ بوده‌ است‌. آثار به‌ جا مانده‌ از دوران‌ قديم‌ نشان‌ مى‌دهد كه‌ حتّيها نخستين‌ ساكنان‌ آن‌ بوده‌اند. شهر بعدها به‌ ترتيب‌ در حاكميت‌ فريگيها، ايرانيها، اسكندر، امپراتوري‌ روم‌ و بيزانس‌، و سپس‌ در معرض‌ فتوحات‌ اعراب‌ مسلمان‌ قرار گرفت‌ و پس‌ از فتح‌ ملازگرد (463ق‌/1071م‌) به‌ دست‌ تركها افتاد. در فاصلة سالهاي‌ 466 - 469ق‌/1074-1077م‌ به‌ دست‌ دانشمنديان‌ گشوده‌ شد. در 571ق‌/1175م‌ قلج‌ ارسلان‌ دوم‌ آنجا را جزو اراضى‌ سلجوقيان‌ آناتولى‌ (سلاجقة روم‌) درآورد («دائرة المعارف‌ جديد»، همانجا؛ اوليا چلبى‌، 3/241). در 641ق‌/1243م‌ ايلخانان‌ آنجا را غارت‌ كردند. در 797ق‌/1395م‌ بايزيد آنجا را تصرف‌ كرد. در 804ق‌/1402م‌ به‌ دست‌ تيمور افتاد. در 817ق‌ سلطان‌ محمد چلبى‌ آنجا را به‌ تصرف‌ خود درآورد. بعدها به‌ عنوان‌ خاص‌ به‌ شيخ‌ الاسلامهاي‌ عثمانى‌ داده‌ شد (همانجاها) و سپس‌ از سوي‌ سلطان‌ مراد دوم‌ به‌ عنوان‌ تيمار [نوعى‌ تيول‌] به‌ على‌ بيك‌ كه‌ به‌ او روي‌ آورده‌ بود، واگذار شد (عاشق‌ پاشازاده‌، 246- 248؛ ابن‌ كمال‌، ؛ VII/405 اوزون‌ چارشيلى‌، 189 ، حاشيه‌).
معادن‌ سنگ‌ مرمر، لينييت‌ و نمك‌ در آنجا وجود دارد. صنايع‌ دستى‌ محلى‌، مانند بافت‌ گليم‌، سجاده‌، جوراب‌، كمربند (شال‌)، و صنايع‌ كوچك‌ همچون‌ صنعت‌ پوست‌ و كفاشى‌ در آنجا رواج‌ دارد. محصولات‌ عمدة شهرستان‌، گندم‌، جو، كتيرا، عدس‌، لوبيا و نخود است‌. برنج‌ نيز در آنجا كاشته‌ مى‌شود. همچنين‌ آفتاب‌ گردان‌ و انواع‌ سبزي‌ و ميوه‌ به‌ عمل‌ مى‌آيد. دامداري‌، زنبورداري‌ و مرغداري‌ رواج‌ دارد («دائرة المعارف‌ جديد»، «دائرة المعارف‌ ترك‌»، همانجاها؛ سامى‌، 2/925).
آثار تاريخى‌: آثاري‌ازدورةحتيها،شامل‌آرامگاهها،مجسمه‌هاي‌ شير و انسانهاي‌ بالدار و سنگ‌ قبرهاي‌ مربوط به‌ سدة 7 ق‌م‌ در اطراف‌ شهر ديده‌ مى‌شود. يكى‌ از آثار تاريخى‌ آن‌، قلعة اسكليپ‌ يا قلعة زنگبار است‌ كه‌ به‌ شكل‌ 6 ضلعى‌، در شمال‌ قلعة چوروم‌ و بر قلة كوه‌ قرار دارد و برج‌ و دندانه‌هاي‌ آن‌ از سنگ‌ تراشيده‌ بنا شده‌، و زمانى‌ مركز علم‌ بوده‌ است‌ (اوليا چلبى‌، همانجا). شهر داراي‌ 15 محله‌ و چندين‌ مسجد است‌. جامع‌ شيخ‌ محيى‌الدين‌ ياوسى‌ كه‌ در سدة 9ق‌ بنا شده‌ است‌، جامع‌ 3 گنبدي‌، مسجد دباغ‌ خانه‌ مربوط به‌ سدة 9ق‌، جامع‌ كبير مشهور به‌ «اولوجامعى‌» مربوط به‌ 1255ق‌/1839م‌، و ينى‌جامع‌ مربوط به‌ سدة 12ق‌ از جمله‌ مساجد آنجاست‌ III/2099-2100) .(YA,
آرامگاههاي‌محيى‌الدين‌اسكليپى‌،شيخ‌مصلح‌الدين‌عطار(پيشواي‌ طريقه‌)، شيخ‌ حمزة شامى‌، شيخ‌ عبدالرحمان‌ مصري‌، شيخ‌ ابراهيم‌ تنوري‌ در اين‌ شهر قرار دارد و از زيارتگاههاي‌ مردم‌ است‌ (اولياچلبى‌، 3/242).
مآخذ: اولياچلبى‌، محمد، سياحت‌نامه‌، به‌ كوشش‌ احمد جودت‌، استانبول‌، 1314ق‌؛ سامى‌، شمس‌الدين‌، قاموس‌ الاعلام‌، استانبول‌، 1306ق‌؛ عاشق‌ پاشازاده‌، احمد، تاريخ‌، استانبول‌، 1332ق‌؛ نيز:
Census of Population 1990, State Institute of Statistics, Ankara, 1991; Ibn Kemal, Tev @ rih -i @ l-i Osman, Ankara, 1954; T O rk ansiklopedisi, Ankara,1972;Uzun 5 ars o l o , I. H., Anadolu beylikleri, Ankara, 1984; YA; Yeni T O rk ansiklopedisi, Istanbul, 1985.
ابوالحسن‌ ديانت‌