اَسْعَدْ اَفَنْدي‌، محمد 096-166ق‌/685-753م‌، اديب‌، شاعر و شيخ‌ الاسلام‌ حكومت‌ عثمانى‌. وي‌ در خاندانى‌ اهل‌ علم‌ و فضيلت‌ پرورش‌ يافت‌. پدرش‌ ابواسحاق‌ اسماعيل‌ و نيز برادرش‌ هر دو شيخ‌ الاسلام‌ بودند و او به‌ سبب‌ نام‌ پدر به‌ ابواسحاق‌ زاده‌ نيز شهرت‌ داشت‌ ثريا، 32؛ «دائرة المعارف‌ زبان‌...»، ؛ III/86 2 .EI
اسعد افندي‌ در استانبول‌ زاده‌ شد و نزد پدرش‌ و مطول‌چى‌ محمد افندي‌ و برخى‌ ديگر به‌ تحصيل‌ پرداخت‌ «دائرةالمعارف‌ زبان‌»، نيز ثريا، همانجاها. در 122ق‌/710م‌ پس‌ از دريافت‌ رتبة مدرسى‌، در گالاتا سراي‌ به‌ تدريس‌ پرداخت‌ IV/359 .IA, چندي‌ بعد نخست‌ به‌ سمت‌ قضاي‌ سالونيك‌، و در 147ق‌ به‌ عنوان‌ قاضى‌ در مكه‌ به‌ كار گمارده‌ شد. در 150ق‌ هنگامى‌ كه‌ قاضى‌ عسكر آناتولى‌ بود، در لشگركشى‌ اتريش‌ شركت‌ كرد و به‌ سبب‌ درايت‌ و تدبير در انجام‌ امور، توانست‌ در مذاكرات‌ صلح‌ شركت‌ كند 2 ؛ EI«دائرة المعارف‌ زبان‌»، و از امضا كنندگان‌ قرارداد بلگراد باشد. از اين‌ رو در همانجا براي‌ تصدي‌ قضاي‌ روم‌ ايلى‌ برگزيده‌ شد «دائرةالمعارف‌ ترك‌»، ؛ XV/389 اما انتصاب‌ وي‌ به‌ اين‌ سمت‌ ديري‌ نپاييد، گرچه‌ چندي‌ بعد در 159ق‌ بار ديگر صدر روم‌ ايلى‌ شد، ولى‌ اين‌ بار نيز پس‌ از اندك‌ زمانى‌ مقام‌ خود را از دست‌ داد. سرانجام‌ در 161ق‌/ 748م‌ به‌ مقام‌ شيخ‌ الاسلامى‌ نايل‌ آمد، اما در شعبان‌ 162 بركنار و به‌ گليبولى‌ تبعيد شد ثريا، 33؛ 2 . در 165ق‌ پس‌ از بخشوده‌ شدن‌ از سوي‌ سلطان‌ محمود اول‌ حك 143- 168ق‌/730- 754م‌، به‌ استانبول‌ بازگشت‌ و چندي‌ بعد در همانجا درگذشت‌ و در صحن‌ مسجدي‌ كه‌ در نزديكى‌ سلطانيه‌ به‌ همت‌ پدرش‌ ساخته‌ شده‌ بود، به‌ خاك‌ سپرده‌ شد بروسه‌لى‌، /38؛ IV/360 .IA,
اسعد افندي‌ در شاعري‌ شهرت‌ چندانى‌ نيافت‌، با اين‌ حال‌ «نظيره‌»هايى‌ كه‌ در استقبال‌ از اشعار شاعران‌ كلاسيك‌ ترك‌ چون‌ باقى‌، بنى‌ و نديم‌ سروده‌، ارزشمند است‌. وي‌ همچنين‌ به‌ فارسى‌ و عربى‌ نيز اشعار دلنشينى‌ دارد «دائرةالمعارف‌ ترك‌»، «دائرةالمعارف‌ زبان‌»، همانجاها، اما به‌ سبب‌ تسلط بر موسيقى‌ كلاسيك‌ به‌ عنوان‌ موسيقى‌دان‌ و آهنگسازي‌ برجسته‌ آوازه‌اي‌ بلند يافت‌ IV/361 ؛ IA, «دائرةالمعارف‌ ترك‌»، همانجا.
وي‌ پدر شاعرة مشهور فطنت‌ خانم‌ و نيز شريف‌ افندي‌ِ مدرس‌ است‌ كه‌ دو بار به‌ شيخ‌ الاسلامى‌ حكومت‌ عثمانى‌ رسيد ثريا، نيز 2 ، EIهمانجاها.
آثار: . لهجة اللغات‌. اين‌ كتاب‌ كه‌ مهم‌ترين‌ اثر اوست‌، فرهنگ‌ واژه‌هاي‌ تركى‌ به‌ فارسى‌ و عربى‌ است‌ و در 216ق‌/801م‌ در استانبول‌ به‌ چاپ‌ رسيده‌ است‌. . ترجمه‌ و تفسير آية الكرسى‌، كه‌ در استانبول‌ 314ق‌/896م‌ منتشر شد. . اطرب‌ الا¸ثار فى‌ تذكرة عرفاء الادوار. اين‌ اثر را ولد ايزبوداك‌ به‌ زبان‌ ساده‌اي‌ بازنويسى‌ كرد و در 893م‌ به‌ چاپ‌ رساند. . ديوان‌. از اين‌ اثر دست‌نوشته‌هايى‌ در برخى‌ از كتابخانه‌هاي‌ استانبول‌ از جمله‌ كتابخانة دانشگاه‌ استانبول‌ و ،«دائرةالمعارف‌زبان‌»،همانجاها. IA–¨¢ø نيزكتابخانةملت‌موج
مآخذ: بروسه‌لى‌، محمدطاهر، عثمانلى‌ مؤلفلري‌، استانبول‌، 333ق‌؛ ثريا، محمد، سجل‌ عثمانى‌ تذكرة مشاهير عثمانيه‌ ، استانبول‌، 308ق‌؛ نيز:
EI 2 ; IA; T O rk ansiklopedisi, Ankara, 1968; T O rk dili ve edebiyati ansiklopedisi, Istanbul, 1977.
جلال‌ خسروشاهى‌ ز 8//5 ز ن‌ - 4//5 ز ن‌ - 8//5